به گزارش روز جمعه شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران (ایبِنا)، در حال حاضر مشتریان اعتباری بانک‌های کشور توسط شرکت‌های رتبه‌بندی داخلی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. اهمیت این رتبه‌بندی تا آنجاست که پس از تأسیس شرکت ارزیابی رتبه اعتباری مشتریان در ایران، شاخص اخذ اعتبار که از شاخص‌های ده‌گانه فضای کسب و کار است، با ارتقای چشم‌گیری مواجه گردید.
بنابر گزارش بانک جهانی، این اصلاح صورت گرفته توسط ایران که در گزارش‌های سال 2011 این بانک ثبت گردیده است، دسترسی به اطلاعات اعتباری را تسهیل نموده و منجر به بهبود رتبه کشور در شاخص اخذ اعتبار از 109 در سال 2010 به 89 در سال 2011 گردید. یکی از دلایل ضرورت وجود مکانیزم اعتبارسنجی مشتریان در کشورها از منظر گزارش‌های محیط کسب و کار بانک جهانی، عدم تقارن اطلاعاتی بین بانک و مشتری است که رتبه‌بندی اعتباری مشتریان در از بین رفتن این شکاف موثر به نظر می‌رسد.
بررسی تجربیات بین‌المللی حاکی از آن است که فرایند تعیین ریسک اعتباری بانک‌ها توسط بانک‌های مرکزی و یا موسسات رتبه‌بندی اعتباری صورت می‌گیرد. لذا سرمایه‌گذاران و سپرده‌گذاران در سیستم بانکی کشورها با اطلاعات و آگاهی کامل از رتبه بانک مورد نظر و اطمینان نسبی از بازگشت سرمایه خود اقدام به سپرده‌گذاری و یا سرمایه‌گذاری می‌کنند.
در ایران نیز با عنایت به مشکلاتموجود در نظام بانکی، این شکاف از منظر مشتریان و سرمایه‌گذاران (سپرده‌گذاران) شبکه بانکی کاملاً محسوس است. در این بین بانک‌های سالم و کارآمد به‌دلیل عدم وجود شاخص‌های ارزیابی و رتبه‌بندی قابل شناسایی نبوده و ریسک ایجادی توسط بانک‌های ناکارآمد را نیز متحمل می‌گردند. تمامی این مباحث لزوم رتبه‌بندی بانک‌ها را بیش از پیش آشکار می‌نماید. پیامدهای مسئله رتبه‌بندی از دو بعد داخلی و بین‌الملی قابل بررسی است:
الف- پیامدهای رتبه‌بندی بانک ها از منظر داخلی
گرچه ممکن است رتبه‌بندی بانک‌ها در وهله نخست با استقبال شبکه بانکی مواجه نگردد، اما این مسئله با سنجه‌های شفافی که نشان‌دهنده عملکرد بانک‌ها است، زمینه رقابت بین آن‌ها را جهت ارتقای شاخص‌های مورد نظر در رتبه‌بندی ایجاد می‌کند. این رقابت سالم نیز قطعا منجر به افزایش شگرف کیفیت خدمات شبکه بانکی و سلامت آن بوده و چه بسا در نهایت بر سود آوری بانک‌ها نیز تأثیر مثبت بگذارد.
ب- پیامدهای رتبه‌بندی بانک‌ها از منظر بین‌المللی
هر ساله رتبه اعتباری کشورهای جهان از سوی موسساتی مانند اس اند پی، فیچ و مودیز اعلام می‌گردد. بالاترین رتبه بصورت AAA نمایش داده می‌شود و پایین‌ترین آن DDD است. در حال حاضر بر اساس آخرین گزارش‌ها، 13 کشور جهان از رتبه AAA برخوردار هستند. استرالیا،کانادا، دانمارک، آلمان و هنگ کنگ از جمله این کشورها هستند. در گزارش این موسسات همراه با رتبه کشورها، چشم انداز آتی آن‌ها نیز اعلام می‌گردد. برای مثال کشور استرالیا با وجود احراز رتبه AAA از موسسه اس اند پی، دارای چشم‌انداز منفی است.
علاوه بر این موسسات، موسسه رتبه‌بندی بین‌المللیCI نیز به رتبه‌بندی اعتباری بیش از 300 بانک و موسسه مالی در کشورهای مختلف می‌پردازد. براساس آخرین رتبه‌بندی اعلام شده توسط این موسسه، رتبه ایران در سال ۲۰۱۶ در تعهدات بلندمدت خارجی و داخلی از B+ به BB- رسیده است (به عبارت دیگر رتبه کشور ارتقاء یافته است). همچنین، کشور ایران در تعهدات کوتاه‌مدت خارجی و داخلی در رتبه B قرار دارد. این موسسه چشم انداز آتی ایران را نیز از «مثبت» به «باثبات» ارتقاء داده است که نمایانگر بهبود رتبه اعتباری حاکمیتی کشور است.
این رتبه‌بندی اعلامی از سوی موسسات بین‌المللی بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا که سرمایه‌گذاران و سپرده‌گذاران در سطح جهان با عنایت به رتبه اعتباری کشورها و همچنین رتبه اعتباری بانک‌های آن‌ها مبادرت به سرمایه گذاری می‌کنند. با توجه به اهمیت رتبه‌بندی در سطح بین‌المللی، ضروری است که در ایران نیز با عنایت به برقراری مجدد روابط بانک‌های کشور با نظام مالی بین‌المللی پس از برجام، رتبه‌بندی در داخل بانک‌ها نیز صورت پذیرد. این رتبه‌بندی منجر به بهبود شاخص‌های اصلی سلامت شبکه بانکی از جمله نسبت کفایت سرمایه و استانداردسازی ذخیره‌گیری مطالبات که از جمله الزامات کمیته بال است، می‌گردد.
در پایان لازم به ذکر است که رتبه‌بندی داخلی بانک‌ها چه از منظر داخلی و چه از منظر خارجی تاثیرات شگرفی را بر بهبود خدمات بانکی، افزایش سلامت شبکه بانکی و رقابت‌پذیری می‌گذارد. لذا ضروری است قبل از ورود موسسات بین‌المللی، رتبه‌بندی داخلی در بانک‌ها صورت گیرد. به‌طور حتم بهبود رتبه اعتباری نظام بانکی کشور در سطح بین‌المللی، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود شرایط اقتصادی کشور را به دنبال خواهد داشت.
مرجان آب‌نیکی؛ کارشناس اقتصادی
