به گزارش روز یکشنبه شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران(ایبِنا)، معمولا کشورها بعد از تجربه تورم بالا و زمانی که سیاست‌های پولی و مالی، ایجاد ثبات اقتصادی را نوید می‌دهد، اقدام به اصلاح واحد پولی می‌کنند. دلایل متنوعی برای تصمیم یک کشور به تغییر واحد پولی وجود دارد که برخی از مهمترین آنها عبارت‌اند از: کسب اعتبار بین‌المللی، بازیابی هویت داخلی پول ملی، کنترل بازار پول و در نهایت مدیریت انتظارات تورمی.
اصلاح واحد پولی نشان می‌دهد که فضای اقتصاد کشور به ثبات رسیده است. همچنین، با کاهش ارزش پول بعد از یک دوره تورم، افراد جامعه کاهش ارزش پول خود را در عمل مشاهده می‌کنند و چنین دیدگاهی در فعالیت‌های اقتصادی آنها تاثیرگذار خواهد بود و به تورم انتظاری دامن می‌زند.
یکی دیگر از انگیزه‌های دولت‌ها برای حذف صفر از پول، بازیابی هویت ملی است. شکی نیست که داشتن واحد پولی کم ارزش بر نگرش افراد تاثیر می‌گذارد و چه بسا باعث خود کم‌بینی شود. انگیزه مهم دیگر، بی‌اعتمادی مردم کشور به پول ملی و استفاده آنها از ارزهای خارجی در معاملات است. در این شرایط، دولت کنترلی بر عرضه پول نخواهد داشت و اقتصاد ملی تابعی از تصمیمات سیاست‌گذاران در سایر کشورها خواهد شد. به همین خاطر دولت‌ها با تغییر واحد پولی، تلاش می‌کنند تا از میزان استفاده از ارزهای خارجی در اقتصاد کشور بکاهند.
با این حال سوالی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که اگر دولت به هر دلیل تصمیم به کاهش تعداد صفرهای پولی ملی بگیرد، مزایا و معایب چنین اقدامی چیست؟ در ادامه به صورت مختصر در این رابطه به مواردی اشاره می‌شود.
الف- مزایای کاهش صفر از پول ملی
1- ساده شدن سیستم ضبط، ثبت و خواندن اعداد بزرگ و تسهیل عملیات حسابداری: تغییر واحد پولی از طریق حذف صفر، باعث افزایش کارایی و تسهیل مبادلات تجاری می‌شود و حسابداری در سطح ملی و بنگاهی را آسان‌تر خواهد کرد. هم چنین در وقت و هزینه‌های بانک‌ها و موسسات مالی صرفه‌جویی می‌شود.
2 - افزایش ارزش پول ملی در مقابل ارزهای خارجی: حذف صفر باعث افزایش جایگاه پول ملی در حوزه بین‌المللی خواهد شد که در واقع همان افزایش ارزش اسمی پول ملی است. همچنین، با افزایش ارزش پول ملی، اعتماد مردم به پول داخلی بیشتر می‌شود و کمتر از پول‌های خارجی رایج (همچون دلار و یورو) استفاده می‌کنند.
3- اثرات مثبت روانی در جامعه و افزایش اعتماد مردم: زمانی که صفرها از پول حذف شود، مردم از لحاظ روانی احساس می‌کنند که پول کمتری در معاملات روزمره هزینه می‌شود.
4- نقل و انتقال آسان‌تر پول و کاهش مخاطرات آن در سطح کلان: با حذف صفر از واحد پول کشور، حجم پول انتقالی کمتر شده و تا حدی می‌تواند ناامنی در حمل مقادیر زیاد پول برای مبادلات روزمره را کاهش دهد. همچنین، خطرات احتمالی (مانند سرقت) نیز کاهش می‌یابد. در نهایت استهلاک اسکناس به دلیل کاهش نیاز به نگهداری آن در حجم زیاد، کاهش می‌یابد.
5- کاهش تورم: حذف صفر از پول ملی، از انتظارات تورمی در میان افراد جامعه می‌کاهد و این باعث اطمینان بیشتر نسبت به پول ملی می‌شود. اگر حذف صفر بعد از اصلاحات اقتصادی و ثبات در اقتصاد اجرا شود، می‌تواند بر کاهش تورم اثر بگذارد.
ب- معایب کاهش صفر از پول ملی
1- افزایش اندک تورم با توجه به گردشدن اعداد کوچک قیمتی به بالا: با حذف صفر قیمت بسیاری از کالاها برای رند شدن افزایش می‌یابد. چنین رخدادی در مقیاس کلان می‌تواند فشار تورمی ایجاد نموده و آثار روانی بر زندگی عموم مردم داشته باشد.
2- هزینه و زمان بر بودن حذف صفرها برای تغییر و تعویض اسکناس‌ها: دولت باید جهت چاپ اسکناس و ضرب سکه‌های جدید و نیز جمع‌آوری و امحاء اسکناس و مسکوک از دور خارج شده، هزینه زیادی را متحمل شود. همچنین، ممکن است احتمال چاپ پول‌های تقبلی به خاطر عدم اطلاع مردم در فاصله زمانی جا به جایی واحد پول افزایش یابد.
3- ناسازگاری دفاتر و صورت‌های مالی و پایگاه‌های اطلاعاتی جدید و قدیم: با حذف صفر از پول ملی، در دفاتر و پایگاه‌های اطلاعاتی و صورت‌های مالی یک بی‌نظمی بین اطلاعات جدید و قدیم رخ می‌دهد که این امر موجب اتلاف وقت و ایجاد اشکال در صورت‌های مالی و حساب‌های اقتصادی می‌گردد.
4- بازگشت مجدد صفرهای حذف شده: مهمترین خطر حذف صفرها ار واحد پولی این است که صفرهای حذف شده بعد از مدتی دوباره بازگردد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، نه تنها زحمات کشیده شده بی‌حاصل خواهد شد، بلکه اعتباری زیادی در سطح ملی و بین‌المللی برای دولت و بانک مرکزی ممکن است ایجاد شود.
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که زمانی حذف صفر از پول ملی موثر واقع خواهد شد که حوزه کلان اقتصاد از ثبات برخوردار بوده و تورم در حال کاهش باشد. علاوه بر این، نرخ ارز شرایط باثبات داشته و اعتماد عمومی به سیاست‌های دولت شکل گرفته باشد. به هر حال اگر حذف صفر با موفقیت به سرانجام برسد، هزینه‌های احتمالی (مانند چاپ اسکناس جدید) چندان اهمیتی نخواهند داشت و مزایای طرح بیش از هزینه‌های آن می‌گردد.
غزاله باقریان؛ کارشناس اقتصادی
