کاهش تعداد کارتخوان های کم تراکنش

به گزارش خبرنگار ایبِنا، براساس آمار شاپرک در آذر ماه عملکرد شرکت های PSP در ابزارهای پذیرش و همچنین عملکرد شرکت های PSP در ابزار کارتخوان‌های فروشگاهی کم تراکنش و فاقد تراکنش منتشر شده است که به شرح زیر است:

بررسی عملکرد شرکت های PSP در ابزارهای پذیرش

یکی از مهمترین شاخص های حوزه پرداخت الکترونیک کارت، بررسی عملکرد شرکت های PSP در مدیریت، پشتیبانی و توسعه ابزارهای پذیرش است. با توجه به آینده صنعت پرداخت در حوزه پرداخت های موبایلی و اینترنتی، از چندین شماره گذشته گزارش اقتصادی شاپرک سعی شده است که علاوه بر ارائه اطلاعات در خصوص کارتخوان های فروشگاهی، به ابزارهای پذیرش اینترنتی و موبایلی نیز پرداخته شود. از این رو در این بخش ابتدا عملکرد شرکت ها در هریک از ابزارهای پذیرش به تفکیک ابزارهای فعال سیستمی و تراکنش دار مورد بررسی قرار گرفته و پس از آن به طور ویژه به عملکرد آنها در کارتخوان فروشگاهی توجه می شود.

این شاخص، سبب شناخت حوزه فعالیت و نحوه سرمایه گذاری هر یک از شرکت های PSP در ابزارهای پذیرش می شود. در این بخش تعداد هر یک از انواع ابزار پذیرش فعال سیستمی و تراکنش‌دار به ازای هر شرکت مورد بررسی قرار می‌گیرد.

همانگونه که ملاحظه می شود، شرکت "به پرداخت ملت" در این ماه تنها در ابزار پذیرش موبایلی بالاترین سهم تعدادی را به خود اختصاص داده است. در ابزار کارتخوان فروشگاهی، این شرکت با ثبت نرخ رشد منفی بالغ بر  ۱۴ درصد و با غیرفعال کردن تعداد بیشتری از کارتخوان های فروشگاهی فعال سیستمی خود نسبت به شرکت "کارت اعتباری ایران کیش"، نزدیک به دو درصد از سهم بازارش را در این حوزه از دست داده است.

بنابراین "شرکت کارت اعتباری ایران کیش" در این ماه با پوشش ۱۴.۸۳ درصد از سهم بازار و با اختلاف اندکی نسبت به شرکت "به پرداخت ملت"، به عنوان دارنده بیشترین تعداد ابزار کارتخوان فروشگاهی فعال سیستمی محسوب می شود. در آذر ماه شرکت "به پرداخت ملت" با طی روند رو به رو رشد گذشته خود در ابزارهای موبایلی، همچنان ۹۷.۶۴  درصد از سهم بازار ابزارهای موبایلی فعال سیستمی را در اختیار دارد. در ماه جاری این شرکت بالاترین تعداد ابزار موبایلی فعال را در شبکه پرداخت تعریف شده است.

به نظر می‌رسد، این افزایش همچنان به دنبال بازتعریف تعدادی از کارتخوان های فروشگاهی شرکت مذکور به عنوان ابزار پذیرش موبایلی باشد. این امر با توجه به توسعه پرداخت الکترونیکی مبتنی بر فناوری NFC و تغییر رویکرد برخی شرکت ها به سوی آن، قابل انتظار است.

در استمرار روند چند ماه گذشته، در آذر ماه شرکت "آسان پرداخت پرشین" همچنان با بازتعریف برخی از کارتخوان های فروشگاهی خود به عنوان ابزار پذیرش اینترنتی، سعی در تسهیل انجام خدمات پرداخت کارت از طریق نرم افزار موبایلی خود و بر بستر اینترنت کرده است. ابزارهای پذیرش فوق این امکان را برای مشتریان فراهم می کند تا با استفاده از نرم افزار این شرکت بر روی موبایل، اقدام به دریافت QRCode پذیرنده نموده و به آسانی پرداخت بدون کارت خود را با وارد کردن اطلاعات رمز دوم و CCV۲ انجام دهند.

در ماه جاری این شرکت بالاترین تعداد ابزار اینترنتی فعال را در شبکه پرداخت تعریف کرده است. سهم بازار شرکت "آسان پرداخت پرشین" از تعداد ابزار پذیرش اینترنتی به ۸۶.۵۰ درصد می رسد. عملکرد شرکت "پرداخت الکترونیک سداد" نیز در این حوزه قابل بررسی است. با وجود اختلاف قابل توجه سهم این شرکت نسبت به شرکت نخست بازار، ولیکن طی چند ماه اخیر روندرو به رشد چشمگیری را در تعریف ابزارهای پذیرش اینترنتی فعال سیستمی از خود نشان داده است.

لازم به توضیح است که اختلاف سهم شرکت های دارنده بیشترین تعداد ابزار فعال سیستمی در دو ابزار پذیرش اینترنتی و موبایلی نسبت به سایر شرکت ها قابل ملاحظه است.

همانگونه که جدول بالا نشان می دهد، بیشترین دامنه تغییرات شاخص سهم ابزارهای پذیرش کارتخوان فروشگاهی و ابزار پذیرش اینترنتی فعال سیستمی به ترتیب در دو شرکت "به پرداخت ملت" و "پرداخت الکترونیک سداد" با بیش از یک درصد ملاحظه شده است.  

سهم هر یک از شرکت های PSP از تعداد کارتخوان های فروشگاهی، ابزار پذیرش اینترنتی و موبایلی تراکنش دار در ماه آبان و آذر ۱۳۹۶ در جدول ارائه شده است. همانگونه که ملاحظه می شود، شرکت "به پرداخت ملت" در هر سه ابزار کارتخوان فروشگاهی و ابزار پذیرش اینترنتی و موبایلی طی هر دو ماه مورد مطالعه، بالاترین سهم را به خود اختصاص داده است.

تغییر قابل توجه ای در سهم ابزارهای پذیرش تراکنش‌دار در کارتخوان‌های فروشگاهی صورت نگرفته است. در ابزار پذیرش اینترنتی و ابزار پذیرش موبایلی تراکنش‌دار به ترتیب ۱.۷۳ از سهم بازار شرکت "پرداخت الکترونیک سداد" کاسته و ۱.۴۷ درصد بر سهم بازار شرکت "به‌پرداخت ملت" افزوده شده است. این درحالی است که شرکت "پرداخت الکترونیک سداد" به میزان قابل توجهی رشد در تعداد ابزارهای پذیرش اینترنتی فعال سیستمی خود نشان داده است.

عملکرد شرکت های PSP در ابزار کارتخوان‌های فروشگاهی کم تراکنش و فاقد تراکنش

بر اساس روش معمول در سایر کشورها، پذیرندگان برای استفاده از ابزار کارتخوان فروشگاهی، ناچار به خرید یا اجاره دستگاه کارتخوان بوده و به علاوه موظف به پرداخت هزینه های نصب، نگهداری و نیز پرداخت بهای کاغذ رول مورد استفاده در آن هستند.

در نتیجه در این کشورها، توجه به بهره‌وری در به کارگیری این ابزار بسیار بیشتر است. اما در ایران به واسطه مداخله بانک ها در این امر، نه تنها کارتخوان به صورت رایگان در اختیار پذیرندگان قرار می گیرد، بلکه همه هزینه های مربوطه حتی رول کاغذ رسید نیز به رایگان دراختیار پذیرندگان قرار می گیرد.

به تبع این رویکرد تعدد دستگاه های کارتخوان در فروشگاه ها و در نتیجه فراوانی کارتخوان های فروشگاهی کم تراکنش و فاقد تراکنش مشاهده می شود. متاسفانه بی تفاوتی فروشنده و یا حتی استقبال از افزایش کارتخوان های فروشگاهی به دلیل ارزش نمایشی آن از یک سو و الزام شرکت PSP به نصب کارتخوان بدون توجه به کارایی آن که از قراردادهای این شرکت ها با بانک ها ناشی می شود از سوی دیگر، موجب تشدید پدیده هایی نظیر تعدد کارتخوان نصب شده در هر فروشگاه ها و وجود کارتخوان های کم تراکنش و فاقد تراکنش شده است.

در این قسمت به منظور بررسی نمایش میزان کارایی و بهره وری کارتخوان های فروشگاهی آمار کارتخوان های کم تراکنش و فاقد تراکنش مالی، هر شرکت PSP بررسی خواهد شد. کارتخوان کم تراکنش بنا بر تعریف کارتخوانی است که در یک بازه زمانی سه ماهه متوالی، کمتر از ۶۰ تراکنش مالی در هر ماه داشته باشد و مجموع مبالغ تراکنش های آن در سه ماه متوالی، کمتر از ۲۰ میلیون ریال در هر ماه باشد.

علت ملاک قرار گرفتن بازه زمانی سه ماهه در تعریف ابزار کم تراکنش و فاقد تراکنش مالی، کنترل شرکت ها در نصب جدید کارتخوان ها و نیز در بر گرفتن فعالیت فصلی برخی پذیرندگان بنابر ماهیت فعالیت آنها است.

به دنبال کاهش موثر در تعداد ابزارهای کم تراکنش و فاقد تراکنش در آذر ماه ۹۵ به دلیل راه اندازی سامانه جامع پذیرندگان، روند تعدادی این گونه از ابزارها تا آذر ماه  ۹۶ با وجود نوسانات افزایشی و کاهشی، ولیکن تقریبا سیر صعودی پیموده است. با این حال خوشبختانه در آذر ماه از تعداد کارتخوان های کم تراکنش و فاقد تراکنش مالی کاسته شده و نرخ رشد منفی ۱۴.۷۰ درصد را نشان می دهد.

در این ماه تنها دو شرکت بر تعداد پایانه های مذکور خود آن هم به میزان بسیار اندک افزوده اند. بهترین عملکرد در کاهش تعداد کارتخوان فروشگاهی کم تراکنش و فاقد تراکنش مالی از سوی شرکت "به پرداخت ملت" گزارش شده است. این امر با توجه به ریزش کارتخوان های فروشگاهی فعال سیستمی آن شرکت، قابل انتظار بوده است. این جدول مبین آن است که در ماه آذر ۹۶ سهم کارتخوان های کمتراکنش و فاقد تراکنش مالی، ۱۹.۸۴ درصد از کل کارتخوان های فروشگاهی فعال سیستمی شبکه شاپرک را شامل شده است.

همانگونه که در جدول فوق مشاهده می شود، در آذر ماه عملکرد شرکت های PSP در رقم شاخص میزان تعداد کارتخوان های کم تراکنش و فاقد تراکنش به پایانه های فعال سیستمی خود به جز یک مورد در سایر موارد کاهشی بوده است. در این ماه همانند چندین ماه گذشته کارتخوان های کم تراکنش و فاقد تراکنش مالی شرکت "آسان پرداخت پرشین" با کسب سهمی معادل ۷.۶۸ درصد از کل کارتخوان های فعال سیستمی آن، کمترین سهم به شمار می رود.

در ماه جاری عملکرد شرکت "الکترونیک کارت دماوند" به گونه ای بوده است که با عددی معادل ۴۴.۰۸ درصد، بالاترین رقم شاخص مذکور را در بین شرکت های PSP در اختیار دارد. این شرکت بالاترین افزایش را در رقم این شاخص نشان می دهد. از سویی دیگر بیشترین میزان کاهش در شاخص فوق با رقم قابل ملاحظه ۱۱.۷۶ درصدی در شرکت "به پرداخت ملت" مشاهده می شود. علت این امر ریزش ۱۰۸  حجم قابل توجهی از تعداد کارتخوان های کم تراکنش و فاقد تراکنش کارتخوان های فعال سیستمی در شرکت مذکور ارزیابی می شود.