سرآغاز ارتباط لیزینگ با فروشگاه اینترنتی به توسعه فروش اعتباری اقلام خرد برای پوشش مصرف کنندگان خرد شامل اشخاص و خانوارها بر میگردد. به طوریکه یکی از گروه های عملیاتی گسترده در صنعت لیزینگ به بخش کالای مصرفی بادوام تعلق دارد. با افزایش عرضه در این گروه کالاها باید روشهای خلاقانه نیز برای ورود بهتر لیزینگ به این عرصه طراحی شود. ولی به دلیل پایین بودن سطح اعتبار برای هر مشتری و تعدد زیاد اقلام، شرکتهای لیزینگ از روشهای متعارف برای واگذاری این کالاها استفاده نمیکنند. بسنده کردن به تقاضای گروهی کارکنان سازمانها و تعاونیها یا اتحادیهها، آنان را از تامین نیاز عموم متقاضیان جامعه باز داشته است و به همین دلیل قسمت بزرگ بازار را از دید خود پنهان کردهاند. حجم فروش اعتباری قابل توجه و سودآوری زیاد آن در بخش عمومی بازار نهفته است ولی از طرفی سازوکار آن پیچیده است.
این در حالیست که وجود یک سازوکار لیزینگ در فروشگاه اینترنتی و یا بالعکس منجر به افزایش قابل توجه فروش خواهد شد. هم برای لیزینگ هم برای فروشگاه اینترنتی. از طرف دیگر به دلیل دسترسی سریع مشتری به اطلاعات کالا و امکان خرید فوری آن به دلیل زیرساختهای فروشگاه آنلاین، فرآیند لیزینگ کاهش یافته و سرعت چرخه لیزینگ را بالا میبرد و سودآوری را افزایش میدهد. ایجاد خدمات و سرویسهای اضافی و جانبی منجر به یک تحول جدید در دیدگاه مشتری شده و هجوم آنان برای استفاده از این خدمات به فروشگاه بیشتر خواهد شد. در این طرح کلیه عملیات خرید اعتباری شامل تقاضای مشتری، اعتبار سنجی، انعقاد قرارداد، دریافت پیش پرداخت، اسناد تضمینی، تحویل کالا و پرداخت تسهیلات و وصول اقساط در یک پلتفرم با رویکردهای متفاوت از روال عادی فروشگاه آنلاین انجام خواهد شد. این فرآیند در شرکتهای لیزینگ به صورت نرمافزاری ولی به دور از خلاقیتهای نوین در حال انجام است. همچنین فرآیند فروش نقدی نیز در فروشگاه آنلاین به روال فعلی در حال انجام است ولی پیچیدگیهای زیادی در تلفیق و یا اتصال وجود دارد.
اما پیادهسازی این طرح از طریق دور رویکرد قابل اجراست. در رویکرد نخست مشتری از طریق سامانه لیزینگ وارد شده و درصورت تمایل به خرید اعتباری کالای مورد نظر خود به سامانه فروشگاه اینترنتی طرف قرارداد لیزینگ وارد و پس از تایید کالا و مشخصات و قیمت آن به سامانه لیزینگ باز میگردد و عملیات لیزینگ اجرا میشود. در نهایت لیزینگ اطلاعات و تعاملات ارسال و پرداخت را با فروشگاه برقرار و عملیات وصول را خود انجام میدهد. اما در رویکرد دوم مشتری از طریق سامانه فروشگاه اینترنتی وارد شده و درصورت تمایل به خرید اعتباری به سامانه لیزینگ وصل شده و پس از انجام عملیات لیزینگ به فروشگاه برگشته و فرآیند معمول را ادامه داده و در نهایت تعاملات مالی از طریق فروشگاه با لیزینگ برقرار خواهد شد. تعداد زیر چرخههای عملیات در هر یک از این رویکردها بین ۵۰ تا ۸۰ زیر چرخه میباشند که میبایست با دقت و ریزبینی زیاد طراحی و نصب شوند.
البته این طرح برای به اجرا درآمدن با هریک از دو رویکرد فوق، دارای مشکلاتی نیز خواهد بود که در ادامه به مهمترین آنها اشاره میشود. یکی از مشکلات پیش رو احتمالا بحث تنوع اقلام مورد فروش خواهد بود. تنوع اقلام در فروشگاه اینترنتی باعث ایجاد پروتکلهای فروش لیزینگی متنوع شده و تعداد و حجم عملیات را افزایش میدهد. ولی درصورت توفیق در اجرای آن حجم تقاضای مشتریان بسیار بالا خواهد بود. از طرفی باید به سؤالات مهمی پاسخ گفت. مثلا چه کالاهایی در فروشگاه مشمول فروش لیزینگی هستند؟ چه مشتریانی میتوانند گزینه خرید لیزینگی را انتخاب کنند؟ مدت باز پرداخت چقدر است؟ چه سهمی از بهای کالا را باید مشتری تامین کند؟ نرخ تسهیلات چقدر است؟ و....
یکی دیگر از مهمترین مشکلات و یا پیچیدگیهای این طرح سنجش ریسک و احتمال خطر عدم پرداخت اقساط قرارداد لیزینگ است. ضرورت اعمال سرعت در عملیات و از طرفی ضرورت تامل در فرآیند اعتبار سنجی تعارضی را ایجاد میکند که ممکن است تمایل منبع مالی (لیزینگ) به ادامه عملیات کاهش و یا قصد انتقال ریسک به فروشگاه داشته باشد. همچنین احتمال کاهش سرعت فرایند را دارد. راهکارهایی وجود دارند که آثار این تعارض را به کمترین اندازه میرسانند. ارائه خدمات لیزینگ از فروشگاه اینترنتی به کارمندان سازمانها مزیت رقابتی تلقی نمیشود. دسترسی عموم جامعه به لیزینگ آنلاین یک مزیت راهبردی است.
افزایش تعاملات مالی از دیگر مشکلات احتمالی در اجرای طرح است. در روال فعلی در فروشگاه اینترنتی، مشتری یک بار عملیات پرداخت را انجام میدهد. ولی در یک پروتکل فروش اعتباری ۱۲ ماهه احتمال ۱۶ مرحله پرداخت و یا transaction وجود دارد. درصورت گران قیمت بودن کالا و ضرورت پوشش بیمهای تعداد تعاملات باز هم افزایش خواهد یافت. احتمال وقوع عدم پرداخت و قرار گرفتن در اقدامات پی گیرانه باز هم پیچیدگی را بیشتر میکنند. برای غلبه بر این پیچیدگیها باید ابتدا یک پلتفرم را طراحی نمود. اجزای این پلتفرم به راحتی میتوانند وظایف خود را در یک تقسیم کار انجام دهند. آنگاه نگرانیهای یاد شده و ریسک به شدت کاهش مییابد. هنر طراحی قراردادها و مدلها یک مزیت راهبردی است و دانش آن باید در شرکت لیزینگ ایجاد شود.
ساز و کارهای مربوط به تامین کالا نیز از جمله مواردی است که بایستی در اجرای طرح مورد توجه جدی قرار گیرد. زمانی که شرکتهای لیزینگ وارد این طرح میشوند الزاماً باید تعاملات قراردادی با فروشنده کالا داشته باشند. باز هم در اینجا تنوع اقلام کالا و تنوع مشتریان و حجم مراجعات مانع انعقاد قراردادهای در روال عادی میشوند. بنابراین باید مدلهای خلاق را طراحی نمود. روشهایی نظیر مدل قرارداد سه جانبه فروشنده، فروشگاه و لیزینگ، مدل واگذاری عاملیت مصرف منابع مالی توسط لیزینگ به فروشگاه، مدل واگذاری عاملیت فروش اعتباری توسط فروشگاه به لیزینگ و مدل عاملیت منابع مالی توسط منبع مالی (بانک) به لیزینگ و با قرارداد سه جانبه فروشگاه، لیزینگ، مدل فروش اعتباری آنلاین بدون لیزینگ و منبع مالی(بانک) نمونهای از مدلهایی هستند که به واسطه آن میتوان بر مشکلات این حوزه فائق آمد.
در پایان ذکر این نکته ضروریست که در این مدلها باید مقررات ناظر بر شرکتهای لیزینگ رعایت گردد که بر پیچیدگی اجرای طرح میافزاید. برای حل این معضل مدل فروش اعتباری آنلاین بدون لیزینگ نیز وجود دارد ولی طراحی مدل آن با مدل استفاده از لیزینگ در نوع منبع مالی متفاوت است و قراردادن آن منبع غیر لیزینگ را در پلتفرم مشکل میکند ولی قراردادن لیزینگ در پلتفرم سختی کمتری دارد.
محمد هادی موقعی
منبع:ایبِنا