به گزارش خبرنگار ایبِنا، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی در خصوص اقتصاد دیجیتال به بررسی روند فناوری های نوین و تاثیر آن در اقتصاد جهانی پرداخته است، در فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک فناوری جدید در دهه ۹۰ میلادی وارد بازار شد و به سرعت توسعه یافت. این فناوری به دلیل عمومی بودن با سایر فناوری‌ها تفاوت اساسی دارد و بر کل فعالیت‌های اقتصادی و غیراقتصادی در تسهیل انجام امور و بالا بردن بهره‌وری و کارایی تاثیر بسزایی دارد. شکل زیر روند نفوذ اینترنت و تلفن همراه را در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ نمایش می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌شود، اینترنت با رشد سالیانه ۵.۷ درصد و تلفن همراه با رشد ۷.۳ درصدی طی این سال‌ها همراه خواهد بود و هر دو یک‌روند صعودی قابل‌توجهی را طی خواهند کرد.
توسعه به کارگیری ابزاری همچون تلفن‌های هوشمند و همچنین افزایش استفاده از اینترنت از این‌جهت اهمیت دارد که یکی از مهم‌ترین ابعاد اقتصاد دیجیتال را مشتریان نهایی با استفاده از پلتفرم‌هایی که از طرف کسب و کارها در اختیارشان قرار می‌گیرد، رقم می‌زنند. رشد اینترنت و تلفن همراه در کشورهای توسعه‌یافته با روند رو به اشباعی همراه است، در حالی که در کشورهای در حال توسعه به سرعت در حال نفوذ و رشد است و این یعنی پتانسیل قابل‌توجهی در کشورهای در حال توسعه برای حرکت هرچه بیشتر به سمت اقتصاد دیجیتال نهفته است.
بر اساس گزارش ارائه شده از سوی کنگره جهانی موبایل، تعداد مشترکان تلفن همراه از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ روند رو به افزایشی داشته و بیشترین اشتراک را در کشورهای منطقه آسیا اقیانوسیه شاهد هستیم. بر اساس این گزارش انتظار می‌رود نرخ رشد مرکب سالیانه ۲۲.۴ درصد بین سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ در مقایسه با ۶.۵ درصد در چهار سال گذشته باشد. اگرچه بازار کشورهای توسعه‌یافته در حال اشباع شدن است، اما بازار کشورهای درحال‌توسعه تا سال ۲۰۲۰، ۹۰ درصد از مشترکان جدید را به خود اختصاص می‌دهد.
میزان فروش تلفن همراه هوشمند در سال ۲۰۱۶، مطابق با گزارش موسسه استاتیستا، حدود ۱.۵ میلیارد دستگاه تلفن همراه اعلام‌شده است. یکی از موجودیت‌های نوظهور این روزهای کسب‌وکارهای مختلف، ظهور و نفوذ شبکه‌های مجازی است که علاوه بر اینکه خود، بخش قابل‌توجهی از ارزش برند شرکت‌های فعال در اقتصاد دیجیتال را تصاحب کرده‌اند، به طرز قابل‌توجهی برهم زننده معادلات در کسب و کارهای مختلف نیز شده‌اند. در سال ۲۰۱۶، ۸.۲ میلیارد نفر، یعنی بیش از یک‌سوم جمعیت جهان به پلتفرم شبکه‌های اجتماعی، متصل بوده‌اند.
نکته قابل توجه آن است که افزایش پلتفرم‌های اجتماعی به‌سرعت و در سطح جغرافیایی گسترده‌ای در حال رشد است و کاربران بسیاری را به خود جذب کرده و آنچه بیش‌ازپیش توجهات را به خود معطوف کرده، استفاده از این پلتفرم‌ها جهت انجام کسب و کارهاست. یک پلتفرم، یک مدل کسب و کار است که به شرکت‌کنندگان بسیاری اجازه می‌دهد به آن متصل شده، با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و به خلق و مبادله ارزش بپردازند.
نکته حائز اهمیت در رابطه با این پلتفرم‌ها آن است که موفقیت یک پلتفرم دیجیتال به اکوسیستم خارجی آن وابسته است. اتصال و کاربرد راحت، میزان جذابیت پلتفرم برای کاربران و جریان افزایش همکاری و خلق ارزش ایجادشده از طریق آن پلتفرم، ازجمله برگ خریدهای تعیین‌کننده موفقیت یک پلتفرم محسوب می‌شود. پلتفرم‌های دیجیتال با مدل‌های کسب و کار متنوع دربسیاری از صنایع تجاری و خدماتی کاربرد دارند. فناوری دیجیتال با تمام ویژگی‌های خود در حال تغییر مدل‌های کسب‌وکار بوده و چنانچه شرکت‌ها در صدد تغییر مبتنی بر فناوری دیجیتال نباشند، می‌توان گفت حداقل حدود ۴۰ درصد از این کسب و کارها طی ۱۰ سال آینده از بین خواهند رفت.
پیشران‌های اقتصاد دیجیتال
روباتیک
حضور روبات‌های پیشرفته در صنایع و مشاغل، انجام فعالیت‌ها را سرعت بخشیده و تولید را افزایش می‌دهد. در این میان دو فناوری هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در کنار روبات‌ها به عنوان فناوری‌های بر پایه دیجیتال، تاثیر بسزایی بر رشد اقتصاد دیجیتال خواهند داشت.
هوش مصنوعی
هوش مصنوعی به توانایی ماشین‌ها) دستگاه‌ها (به تقلید از رفتار هوشمند انسان اشاره دارد. این توانایی ممکن است شامل وظایف شناختی همچون پردازش اطلاعات، سنجش، استدلال، یادگیری، تصمیم‌گیری و یا توانایی تغییر در اشیا باشد. سیستم‌های هوشمند با استفاده از تحلیل کلان داده‌ها، رایانش ابری، ارتباطات ماشین به ماشین ( (M۲M و اینترنت اشیا به انجام فعالیت‌ها و یادگیری می‌پردازند. با استفاده از نرم‌افزار هوش مصنوعی، روبات‌ها می‌توانند بهتر و مستقلانه تر از تصمیمات سازندگان و اپراتورهای انسانی رفتار کنند.
اینترنت اشیا
اینترنت اشیا، موضوع ارتباطات فراتر از انسان‌ها و سازمان‌ها بوده و به اتصال و ارتباط اشیا و دستگاه هابا یکدیگر مربوط می‌شود. بر اساس برآورد پیش‌بینی‌ها تعداد دستگاه‌های اینترنت اشیا تا سال ۲۰۲۰ ممکن است تا ۲۵ میلیارد افزایش یابد. فناوری‌های دیجیتال ازجمله اینترنت اشیا و اطلاعات به دست آمده از آن، می‌تواند منابع دانشی جدید، نوآوری و مزایایی فراهم آورد که شرکت‌ها با استفاده از این داده‌ها می‌توانند به تحلیل سلایق و علایق مشتریان خود پرداخته و اولویت‌های ترجیحی آنان را مشخص کنند و بر اساس آن به نوآوری و ارائه محصولات و خدمات جدید، بهتر و منطبق‌تر با نیاز مشتری اقدام کنند. آنچه در رابطه با اینترنت اشیا اهمیت دارد، حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعاتی است که از مشتریان به دست می‌آید و باید الزاماتی در این رابطه توسط دولتمردان وضع و تبیین شود.
رایانش ابری
تغییر به سمت یارانش ابری، می‌تواند به عنوان یک گام به سمت تغییر در روابط بین ارتباطات، کسب و کارها و جامعه در نتیجه افزایش بسیار قدرت پردازش، ذخیره اطلاعات و سرعت انتقال بالای آنها همراه با کاهش هزینه‌ها در نظر گرفته شود. یارانش ابری برای شرکت‌ها راه‌های ادغام و یکپارچه‌سازی فعالیت‌ها و مدیریت برنامه‌های موجود را در تمامی مکان‌ها و دستگاه‌ها تسهیل می‌کند. مزیت فناوری کلود با افزایش روزافزون جریان ورود هر روزه اطلاعات در کلود اثبات شده، اما همانطور که در رابطه با اینترنت اشیا ذکر شد، امنیت اطلاعات و حریم خصوصی ازجمله چالش‌های این فناوری نیز محسوب می‌شود.
تحلیل کلان داده‌ها
یک جنبه کاملاً جدید از اقتصاد دیجیتال، جمع‌آوری مقادیر زیادی اطلاعات در فضای رایانش ابری است. دیجیتالی سازی اجازه جریان یافتن داده‌ها از تمام زوایای صنایع و کلیک آنلاین افراد در هنگام خریدهای اینترنتی، وضعیت بروزرسانی شبکه‌های را نیز می‌دهد. دسترسی به اطلاعات و تحلیل آنها برای رقابت‌پذیری و توسعه شرکت‌ها در بخش‌های مختلف مهم است.
سیستم‌های پرداخت دیجیتال
سیستم‌های پرداخت دیجیتال به استفاده از کارت‌های اعتباری، پرداخت آنلاین و از طریق تلفن همراه فناوری توزیع لجر «و سیستم‌های مبتنی بر بلاک چین اشاره دارد. درکل، پرداخت‌های دیجیتال باعث تسریع معاملات، کاهش اصطکاک و هزینه‌های معاملات و ارائه سود حاصل از بهره‌وری شده و انگیزه شرکت‌ها را برای حضور در تجارت تقویت می‌کند. در سال ۲۰۱۴، نیمی از پرداخت‌های تجارت الکترونیک از طریق کارت‌ها و حساب‌های اعتباری بوده است. بااین‌حال انتظار می‌رود این روش پرداخت تا سال ۲۰۱۹، به دلیل افزایش اهمیت و استفاده از کیف پول الکترونیک و سایر روش‌های پرداخت جایگزین مانند کیف پول همراه ۴۶ درصد کاهش داشته باشد.
به نظر می‌رسد برای خریدهای مرزی، کیف پول الکترونیکی، به‌عنوان یک روش پرداخت، بسیار محبوب است. نظرسنجی سال ۲۰۱۶ در مورد خریداران بین‌المللی تجارت الکترونیک در ۲۶ کشور نشان داد که ۴۱ درصد کیف پول الکترونیکی ) مانند PayPal ) ۳۳ درصد کارت‌های اعتباری و ۱۸ درصد کارت‌های نقدی/انتقال بانکی را انتخاب کرده‌اند. این در حالی است که فقدان قابلیت همکاری سیستم‌های پرداخت، از عمده موانع انجام معاملات مرزی محسوب می‌شود. در آینده، ممکن است فناوری‌های توزیع لجر مانند بلاک چین به طور چشمگیری برای پرداخت‌های الکترونیک مرزی مورد استفاده قرار گیرد. این فناوری، پرداخت آنلاین ایمن باقیمت ارزان‌تر را امکان‌پذیر کرده است.
اقتصاد دیجیتال، وجه قالب کسب‌وکارهای امروز
در سایه فناوری‌های رشد یافته و شکل‌گرفته‌ای مانند Mobile computing, IoT, Big data, Cloud computing, collaboration video, و اضافه شدن امکاناتی مانند سنسورهای فوق حساس، روبات‌های صنعتی، بیوتکنولوژی و انرژی خورشیدی به عنوان دستاوردهای اخیر بشر، دنیا از حالت سنتی به عصر تحولات فناورانه و اقتصاد مبتنی بر دانش واردشده است. در این دنیا، مردم، داده‌ها، اشیا و فرایندها که به صورت در لحظه به هم متصل شده‌اند؛ در تعامل دائمی باهم و خلق فرصت‌های جدید خواهند بود. مطابق برآورد شرکت CISCO، ۱۴ هزار میلیارد دلار ارزش فرصت‌هایی است که در اثر تحول دیجیتال در پنج سال آینده در دنیا ایجاد خواهد شد.
شرکت‌های پیشرو در اقتصاد دیجیتال امروز، شرکت‌هایی هستند که با ارائه یک پلتفرم دیجیتال امکان تعامل آنلاین تعداد زیادی تولیدکننده یا ارائه‌دهنده خدمات را با تعداد زیادی از مشتریان و مصرف‌کنندگان به ساده‌ترین شکل ممکن فراهم می‌کنند. پلتفرم‌های آنلاین می‌توانند تاثیرات قابل‌توجهی بر اقتصاد داشته باشند. بر اساس برخی مطالعات، آنها می‌توانند تولید ناخالص جهانی را تا سال ۲۰۲۵ به مقدار ۲.۷ تریلیون دلار افزایش دهند و سبب ایجاد مشاغل تمام‌وقت جدید و بهبود نتایج کار برای ۵۴ میلیون نفر شوند.
در کشور ما نیز تجربه چند سال اخیر به‌خوبی نشان داده است که با توجه به پتانسیل‌های موجود در کشور و توسعه زیرساخت‌های مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات و رشد شرکت‌های مبتنی بر فناوری‌ها و خدمات جدید، باید منتظر رشد قابل‌توجه در نقش‌آفرینی اقتصاد دیجیتال در اقتصاد کشور باشیم. شکل ۶ حوزه‌های فعالیت استارتآپهای دیجیتال ایران را نمایش می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌شود بیشترین درصد فعالیت استارتآپها در ایران در بخش خرید و فروش و به اشتراک‌گذاری آنلاین کالاست. پس از آن ارائه خدمات فنی و زیرساختی با سهم ۱۲.۲ درصد، دومین حوزه مورد توجه فعالیت استارتآپهاست.
با توجه به پتانسیل عظیم و قابل‌توجه جمعیت جوان کشور بیش از ۳۳ میلیون نفر جمعیت کشور در سنین ۲۰ تا ۴۰ سال هستند و با در نظر داشتن بالاترین نرخ‌های تحصیلات دانشگاهی در جهان ۵ میلیون دانشجو که ایران را در رتبه پنجمین کشور دنیا از حیث دارا بودن فارغ‌التحصیلان فنی و مهندسی قرار داده (و همچنین ظرفیت بالای نوآوری در حوزه فضای مجازی) برای مثال در شاخص نفوذ تلفن همراه در ایران به ازای هر ۱۰۰ نفر، ۱۲۹ تلفن ثبت شده که این بالاتر از آلمان (۱۲۱) و ایالات‌متحده (۹۶) است که می‌توان اینگونه گفت که توجه به حوزه اقتصاد دیجیتال در سطح سیاست‌گذاری و کلان، امری لازم و ضروری است.
