با واردات گاز روسیه، ایران می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های جغرافیایی مناسب و لوله‌کشی گسترده در کنار توسعه صنعت LNG اصلی‌ترین بازیگر گازی خاورمیانه شود.
به گزارش ایبِنا، در حال حاضر زیرساخت واردات سالانه ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز روسیه از ۲ مسیر آذربایجان و ترکمنستان وجود دارد. ایران می‌تواند با خرید این گاز با «قیمت مناسب» و استفاده از آن در استان‌های شمالی، گاز خود را به جای صرف هزینه و انتقال به شمال از جنوب (محل تولید)، با قیمت بالاتر به همسایگان خود مثل پاکستان و عمان صادر کند یا حجم صادرات گاز به کشور عراق و ترکیه را افزایش دهد.
با شروع تنش‌های روسیه و اوکراین، کشورهای اروپایی نسبت به این جنگ موضع گرفتند و تحریم‌های مختلفی را بر محصولات صادراتی روسیه اعمال کردند. با اینکه هیچ‌گاه به طور رسمی اعلام نشد اما روسیه نیز در مقابل، صادرات گاز را به اروپا با دلایل و انحای مختلف کاهش داد، تا حدی که نورداستریم را در نهایت تعطیل کرد و پس از آن، بخشی از این خط لوله گاز با خرابکاری منهدم شد.
بنا بر این گزارش، روسیه یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز به اروپا بود، به شکلی که نیمی از انرژی اروپا توسط روسیه تامین می‌شد، در نتیجه قطع صادرات گاز این کشور، ضرباتی جدی به اقتصاد اروپا وارد شد. از طرفی به دلیل خروج شرکت‌های اروپایی فعال در صنعت گاز روسیه، ظرفیت صادرات LNG روسیه نیز کاهش یافت، از همین رو ظرفیت کشورهای همسایه روسیه از طریق سیاست سوآپ گاز یا خرید آن بسیار اهمیت جدی برای روسیه پیدا کرده است. در بین کشورهای در دسترس روسیه برای سوآپ یا خرید گاز این کشور، ایران به دلیل ظرفیت‌های بالای زیرساختی در پهنه کشور و همچنین دسترسی به منابع عظیم گازی در پارس جنوبی، امکان بسیار بیشتری برای سوآپ یا خرید گاز مازاد روسیه دارد که همین امر سبب شده ایران و روسیه سراغ این سیاست مهم و بزرگ بروند.
ایران گاز مازادی برای صادرات ندارد اما خرید یا سوآپ گاز مازاد روسیه با تخفیف مناسب، عملا درآمدزایی بالایی برای هر ۲ کشور خواهد داشت و ایران از این طریق می‌تواند به هاب انرژی و گازی منطقه تبدیل شود و موجب در هم تنیدگی بالای روابط اقتصادی- سیاسی با کشور روسیه و همچنین کشور مقصد گازی خواهد شد و بدین ترتیب علاوه بر مزایای فراوان این امر برای ایران، موجب تقویت موقعیت سیاسی و اقتصادی کشورمان در منطقه نیز خواهد شد و از همین رو سیاست خرید و سوآپ گاز روسیه، منافع فراوانی برای جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت.
این وضعیت به صورت کلی یک فرصت ایده‌آل برای ایران جهت تبدیل شدن به یک شریک تجاری مهم و بزرگ برای روسیه و همچنین نفع بردن چندین میلیارد دلاری از خرید یا سوآپ گاز روسیه برای ایران ایجاد خواهد کرد و جمهوری اسلامی ایران باید از این فرصت فوق‌العاده حداکثر استفاده را داشته باشد.
بازار گازی پاکستان، افغانستان، ترکیه، ارمنستان و عراق
ایران امکان ترانزیت گاز روسیه را دارد و کشورهای شرق آسیا و همین‌طور بازار همسایگان ایران از قبیل پاکستان، افغانستان، ترکیه، ارمنستان و عراق که همگی نیازمند گاز هستند، تقاضای بسیار بالایی برای این موضوع ایجاد کرده است.
این وضعیت ایران را به هاب انرژی و گازی منطقه تبدیل خواهد کرد و ایران فرصت فوق‌العاده‌ای برای استفاده از موقعیت استراتژیک خود و ایجاد روابط پایدار اقتصادی و سیاسی خواهد داشت. تداوم این سیاست علاوه بر توسعه روابط خارجی و در هم تنیدگی روابط بین ایران و کشور مقصد صادراتی، درآمدهای ارزی پایدار و جدیدی برای ایران خواهد داشت و از محل توسعه ترانزیت و خدمات مرتبط با سوآپ یا خرید گاز روسیه، مشاغل مختلفی ایجاد و موجب توسعه ظرفیت‌های بلااستفاده کشور خواهد شد.
همچنین به دلیل سوآپ گاز روسیه از طریق جنوب ایران صنعت LNG کشور از طریق این سیاست و ورود تکنولوژی‌های روسی، به طور جدی توسعه و رشد خواهد یافت. همچنین به دلیل اهمیت مسائل امنیتی در عبور گاز از محل‌های متنوع، ایران با توجه به گسترش خطوط لوله در سطح کشور و وجود تاسیسات زیربنایی برای سوآپ گاز، امکان تحقق مسیرهای متنوع و امن برای سوآپ گاز روسیه را خواهد داشت. همه این عوامل نشان‌دهنده این موضوع است که سیاست خرید و سوآپ گاز از روسیه برای ایران منافع بسیار زیادی خواهد داشت که نیازمند تبیین و بحث پیرامون آن است.
در حال حاضر زیرساخت واردات سالانه ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز روسیه از ۲ مسیر آذربایجان و ترکمنستان وجود دارد. ایران می‌تواند با خرید این گاز با «قیمت مناسب» و استفاده از آن در استان‌های شمالی، گاز خود را به جای صرف هزینه و انتقال به شمال از جنوب (محل تولید)، با قیمت بالاتر به همسایگان خود مثل پاکستان و عمان صادر کند یا حجم صادرات گاز به کشور عراق و ترکیه را افزایش دهد. در رابطه با تخمین درآمدهای ارزی کشور نیز تنها با خرید و جایگزینی گاز روسیه به جای گازوئیل، طبق آمار بورس انرژی، حتی در صورتی که ۱۵ درصد از گاز مازاد روسیه برای تامین نیروگاه‌های ایران و جلوگیری از سوزاندن سوخت مایع استفاده شود، صادرات گازوئیل و نفت کوره می‌تواند درآمدی معادل ۶ میلیارد دلار را نصیب کشور کند.
این رقم به غیر از درآمد حاصل از سوآپ گاز روسیه و برداشت سهم ترانزیتی ایران خواهد بود و بدین ترتیب ایران تبدیل به یکی از هاب‌های انرژی دنیا شده و همچنین به درآمد ارزی بالایی دست خواهد یافت.
آغاز مسیر تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه از طریق همکاری گازی با روسیه
هادی بیگی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» درباره قرارداد گازی ایران و روسیه اظهار کرد: توافقی که هم‌اکنون بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه بسته شده، در حد تفاهمنامه است و تا زمانی که به قرارداد تبدیل نشود، اجرایی نخواهد شد. مبلغ این قرارداد هم حدود 40 میلیارد دلار است که ما تفاهم کردیم سرمایه‌گذاری روسیه در ایران در زمینه تولید نفت و گاز انجام شود و همچنین تلاش می‌شود ایران به تکنولوژی «ال‌ان‌جی» هم دست پیدا کند.
وی ادامه داد: این تفاهمنامه برای کشور خوب است و پیوند اقتصادی ایران و روسیه را فراهم خواهد کرد اما ما را به هاب انرژی منطقه تبدیل نخواهد کرد، چرا که «هاب انرژی» یعنی ایران تبدیل به محل انتقال گاز روسیه یا ترکمنستان یا هر کشوری به دیگر کشورها شود که نیازمند انجام کارهای زیادی است و هنوز این اتفاق رخ نداده است. به هر شکل ما در زمینه انتقال گاز، نفت و فرآورده‌های نفتی از خاک ایران به کشورهای دیگر موافقیم اما امیدواریم این تفاهمنامه‌ها به مرحله عمل هم برسد.
بیگی‌نژاد در ادامه در پاسخ به این سوال که شرایط برای انتقال گاز از خاک ایران به دیگر کشورها و تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه چقدر امکان‌پذیر است، گفت: این کار سختی‌های زیادی دارد و براحتی امکان‌پذیر نیست، لذا مذاکرات طولانی را می‌طلبد. مثلا پاکستان اگر بنا داشت از ایران گاز بگیرد، 10 سال پیش این کار را می‌کرد. البته آغاز این مسیر از طریق تبدیل شدن به راه اصلی سوآپ گاز روسیه امکان‌پذیر است ولی مسیر طولانی است. وی با اشاره به نقش غرب و تاثیر آنها بر بعضی کشورهای منطقه گفت: دلیل اینکه بعضی کشورها از خرید گاز یا فرآورده‌های نفتی ایران امتناع می‌کنند، تسلط آمریکایی‌هاست، پاکستان احتیاج دارد به اینکه مذاکرات جدی‌تری با این کشور شود و کشورهای دیگر هم به این مساله ورود کنند تا کار جمعی را شاهد باشیم. به عنوان مثال اینکه هندوستان، پاکستان، چین، ایران و روسیه تصمیمی برای انتقال گاز در منطقه بگیرند، اگر نه خود پاکستانی‌ها تا الان نشان دادند عملا پای کار نیستند.
دیپلماسی پویا برای تبدیل شدن ایران به هاب انرژی
بیگی‌نژاد دیپلماسی قوی با کشورها را یکی از لوازم به نتیجه رساندن انتقال انرژی منطقه از طریق ایران عنوان کرد و گفت: ایران تنها نمی‌تواند این مساله را حل کند و نیازمند ورود دیگر کشورها هم هستیم. دولت قبلی اقدامات زیادی در این باره انجام نداد و حتی رابطه با ترکمنستان را هم قطع کرد، در حالی که دولت سیزدهم در این باره اقدامات خوبی انجام داده است. هم شخص آقای رئیسی و هم وزیر نفت تمام تلاش خود را می‌کنند تا کار به نتیجه برسد اما پاکستانی که نمی‌تواند به طور مستقل تصمیم بگیرد، باعث ایجاد مانع برای رسیدن به نتیجه شده است.
عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به تاثیر قرارداد گازی ایران و روسیه در اقتصاد کشور اظهار کرد: محاسبات زیادی شده که مثلا اگر انتقال گاز از خاک ایران تا 30 یا 100 میلیون مترمکعب انجام شود، چقدر درآمد برای کشور خواهد داشت و به چه زیرساخت‌هایی نیاز دارد. بنابراین این کار درآمدهای زیادی برای کشور به دنبال خواهد داشت. وی خاطرنشان کرد: دولت سیزدهم در حال گسترش ارتباط است و منتظریم ببینیم دستاورد عملی این رفت‌وآمدها چه خواهد بود. البته ناگفته نماند نتیجه تلاش‌ها هر چه باشد، از قبل بسیار جلوتر خواهیم بود و مطمئنا قدم به قدم به اهداف نزدیک خواهیم شد.
مذاکرات تهران و مسکو برای توسعه و صادرات «ال‌ان‌جی»
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت ایران که برای حضور در همایش هفته انرژی روسیه در مسکو به سر می‌برد، در گفت‌وگو با خبرگزاری اسپوتنیک از برگزاری مذاکرات با بعضی شرکت‌های خصوصی روسیه و اظهار تمایل این شرکت‌ها برای همکاری برای تولید «ال‌ان‌جی» در حجم پایین در ایران خبر داد.
احمد اسدزاده درباره توافق شرکت ملی نفت ایران با گازپروم توضیح داد: همکاری‌های ما با گازپروم در نقشه راهی بلندمدت تنظیم و ۶ کارگروه فرعی با گازپروم برای پیگیری نقشه راه تشکیل شده است. تبادل اطلاعات در ۶ میدان نفتی و ۲ میدان گازی با گازپروم آغاز شده است و امیدواریم بتوانیم بزودی طرح جامع توسعه این میدان‌ها را تدوین کنیم و وارد فاز قراردادی شویم. امیدواریم تا پایان امسال (۱۴۰۱) قراردادها بسته شود، البته این موضوع به جدیت طرف‌ها نیاز دارد. مسائل متنوعی با گازپروم از جمله در حوزه «ال‌ان‌جی»، تحقیق و توسعه میدان‌های نفت و گاز در حال پیگیری است که به نظر ما این همکاری راهبردی است و به مراقبت، صیانت و پیگیری جدی نیاز دارد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا درباره خط لوله انتقال گاز به پاکستان و عمان هم رایزنی شده است، گفت: این ۲ خط لوله از مسائل مورد علاقه ما است و متوجه شدیم روس‌ها نیز علاقه دارند در این ۲ بخش کار کنند. مذاکرات خوبی با عمانی‌ها داشتیم، با پاکستانی‌ها هم مراودات و گفت‌وگوهایی داشته‌ایم. زیرساخت‌های ایران برای صادرات گاز به عمان و پاکستان آماده است و نیازمند پیگیری و جدیت در طرف‌های دیگر است. اگر روس‌ها هم تمایل داشته باشند در این بخش‌ها کار کنند که ما هم متوجه شدیم این موضوع مطرح است، می‌توانیم همکاری سه‌جانبه میان ایران، روسیه و پاکستان یا عمان شکل دهیم تا صادرات گاز از مسیر شمال به جنوب راه‌اندازی شود.
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت درباره آمادگی روس‌ها برای سرمایه‌گذاری در پروژه «ال‌ان‌جی» گفت: ۲ طرح بزرگ «ال‌ان‌جی» در ایران داریم که در واقع یک کارخانه بزرگ با ۲ ردیف عملیاتی ۵ میلیون تنی به نام ایران «ال‌ان‌جی» تست که متأسفانه به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا، تجهیزات و تأسیسات مورد نیاز این ۲ کارخانه در حالی که پول آنها پرداخت شده، از سوی اروپایی‌ها مسدود شده است. اگر این تجهیزات دریافت شود، ما می‌توانیم این کارخانه‌ها را راه‌اندازی و «ال‌ان‌جی» صادر کنیم. درباره همکاری ایران و روسیه درباره «ال‌ان‌جی»، مسکو نیز دارای فناوری در این بخش است و مذاکراتی نیز با برخی شرکت‌های خصوصی روسیه در بخش «ال‌ان‌جی» انجام و برای تولید در حجم پایین اظهار تمایل نیز شده است و ما نیز برای کار در حوزه «ال‌ان‌جی» بسیار علاقه‌مندیم. تأسیسات، زمین و خوراک ارزان در اختیار سرمایه‌گذاران بخش «ال‌ان‌جی» قرار می‌دهیم تا بتوانند این محصول را در شرایط بازار جهانی که اکنون مانند طلا می‌ماند، تولید کنند و این فرصتی بی‌نظیر است و ایران به سرمایه‌گذاران روسیه برای ارائه تسهیلات لازم در این زمینه اعلام آمادگی می‌کند.
وی درباره نقش ایران در امنیت انرژی اروپا گفت: اروپایی‌ها با پیروی از آمریکا به خود ضربه زدند و اکنون با اقدام‌های یکجانبه و تحریکاتی که در منطقه و ایران انجام می‌دهند، کار را برای خودشان مشکل‌تر می‌کنند. اروپایی‌ها از یک سو اجلاس کاپ برای مسائل زیست‌محیطی برگزار می‌کنند و از سوی دیگر به علت اقدام‌های خود مجبورند زغال‌سنگ بسوزانند و محیط‌زیست را آلوده کنند. ایران یک بازیگر قدرتمند در بازار انرژی است و اگر اروپایی‌ها به انرژی ما نیاز داشته باشند که دارند و به کار با ایران علاقه داشته باشند می‌توانیم با آنها مذاکره کنیم اما تجربه اخیر نشان داده است اروپایی‌ها دنباله‌رو آمریکایی‌ها هستند و استقلال رأی ندارند و نمی‌شود خیلی روی آنها حساب باز کرد. ما بازارهای بزرگی در منطقه پیرامون خود داریم که اگر بتوانیم همین بازارها را توسعه بدهیم، در گام نخست، برای ما اولویت بیشتری دارد. اروپایی‌ها هم باید برای امنیت انرژی خود فکری کنند و هم بتوانند به یک تعامل سازنده با ایران و روسیه برسند.
منبع: وطن امروز
