به گزارش روز شنبه شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران (ایبِنا)، بر اساس تعریف، بازار بدهی بازاری است که در آن انواع اوراق مبتنی بر بدهی مبادله میشوند. در این بازار ذینفعان میتوانند دیون جدید را در بازار اولیه خرید و فروش کنند و یا اینکه در بازار ثانویه اوراق مبتنی بر بدهی وارد شده و به خرید و فروش دیون گذشته بپردازند. در بازار بدهی انواعی از اوراق بدهی کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت مبادله میشود که میتواند مرتبط با دولت، شرکتها، شهرداریها و غیره باشد.
بازار بدهی، یکی از مهمترین و موثرترین اجزاء نظامهای اقتصادی و مالی نوین است به نحوی که به جرات میتوان مدّعی بود که هم نظریه اقتصادی و هم تجربه کشورهای مختلف توسعه یافته و در حال توسعه در چند دهه اخیر، نشان میدهد دستیابی به نظام مالی پویا، عمیق و کارا بدون وجود بازار بدهی سالم با کارکرد مناسب و عمق کافی اساسا امکانپذیر نیست.
ایجاد بازار بدهی در هر اقتصادی میتواند منافع گوناگون به همراه داشته باشد که برخی از مهمترین آنها عبارتاند:
• کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیردستوری بر اساس ریسک، بازده و سررسید اوراق
• کمک به اعمال سیاستهای مالی توسط دولت
• کمک به اعمال سیاستهای پولی توسط بانک مرکزی
• تقویت قابل توجه نقدشوندگی در بازارهای پول و سرمایه
• ایجاد ارتباط معقول و مشخص بین ریسک و بازده
• هدایت نقدینگی به مسیر صحیح و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم رقیب
• بهبود شفافیت در بازارهای مالی
• ایجاد تنوع در بازارهای مالی
• کاهش فشار بر شبکه بانکی و بانک مرکزی جهت تامین مالی
• کمک به کشف منحنی بازده (Yield Curve) بازارهای پول و سرمایه
مواردی که در بالا ذکر شد، در واقع مهمترین کارکردهای بازار بدهی هستند و میتوان تاکید کرد که در صورت نبود بازار بدهی، سایر بازارهای مالی نمیتوانند این کارکردها را به شیوه صحیح اجرائی کنند. به عنوان مثال، نقش بازار بدهی در تامین مالی نیازهای دولت و مدیریت بدهیهای دولتی بسیار اساسی است. در واقع دولت میتواند با کمک این بازار نیازهای مالی خود را به صورت مستقیم از بازار تامین مالی کند. همان طور که میتواند با انتشار اوراق جدید، بدهیهای گذشته خود را تسویه کرده و از این طریق بدهیهای گذشته را به آینده منتقل کند (مدیریت بدهیها).
همچنین، سیاستگذار پولی میتواند از بازار بدهی جهت اجرای عملیات بازار باز استفاده کند. در واقع بانک مرکزی میتواند با خرید اوراق بدهی، نسبت به اعمال سیاستهای پولی انبساطی اقدام کرده و با فروش اوراق در موارد لزوم، سیاستهای انقباضی را به اجرا بگذارد. این در حالی است که در صورت نبود بازار بدهی با عمق کافی، بانک مرکزی مجبور خواهد بود تا با انتشار مستقیم اوراق بانک مرکزی، سیاستهای پولی مورد نظر خود را اعمال کند. این روش در مقایسه با روش قبل، هزینههای بسیاری را در زمینه انتشار اوراق، بازاریابی اوراق، پرداخت سود اوراق، بازخرید اوراق در سررسید و غیره، به بانک مرکزی تحمیل خواهد کرد و پرداخت این هزینهها، سیاستگذاری پولی را با مشکل مواجه خواهد کرد.
در پایان لازم به ذکر است که علی رغم منافع قابل توجه بازار بدهی و اینکه کارکردهای این بازار بیبدیل است و سایر بازارها نمیتوانند آنها را انجام دهند، بازار بدهی کشور از عمق کافی برخوردار نیست. در واقع، عمق پائین بازار بدهی کشور باعث شده این بازار نتواند به نیازهای ذینفعان نظام مالی به شیوه صحیح پاسخ دهد. این مسئله ضرورت تعمیق بازار و متنوعسازی ابزارهای موجود در آن بر اساس ریسک، بازده و سررسید را مطرح میکند.
حسین میثمی؛ صاحبنظر پولی و بانکی