به گزارش روز جمعه ایبِنا، بازار بدهی یکی از اجزا و زیرمجموعههای کلیدی هر نظام مالی محسوب میشود. منظور از این بازار، ساختاری است که در آن انواع گوناگون اوراق بدهی دولتی و غیردولتی در بازار اولی منتشر شده و در بازار ثانوی مورد مبادله دست دوم قرار میگیرند. دو مورد از مهمترین اوراق بدهی که معمولا در اکثر بازارهای بدهی به میزان قابل توجهی حضور دارند عبارتاند از اسناد و اوراق خزانه دولتی و اوراق شرکتی. ویژگی اسناد خزانه آن است که توسط دولت منتشر شده و سررسید آن زیر یک سال است؛ اما اوراق خزانه سررسید بالای یک سال دارد.
از منظر کارکردی، تشکیل بازار بدهی منافع گوناگونی برای اقتصاد کشور به همراه دارد که کمک به تامین مالی دولت، زمینهسازی مدیریت بدهیهای معوقه دولتی و فراهم کردن بستر مناسب برای عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی، برخی از مهمترین آنها را شکل میدهند.
با این حال، یکی از مهمترین منافع غیرمستقیم بازار بدهی برای نظام مالی، کمک به تشکیل «منحنی بازده» (Yield Curve) است. در واقع، دولت به عنوان اصلیترین بازیگر بازار بدهی، میتواند از طریق انتشار اوراق با سررسیدها و نرخهای گوناگون، زمینه را برای تشکیل منحنی بازده اقتصاد فراهم کند. منظور از منحنی بازده، نموداری است که مسیر نرخ بازده انواع اوراق با ویژگیهای کاملا مشابه در طول زمان (سررسیدهای گوناگون) را نشان میدهد.
انتشار اوراق به صورت سری به نحوی که امکان شکلگیری منحنی بازده اوراق فراهم شود، به دولت کمک میکند تا بتواند به یکی از اهداف اصلی خود (مدیریت انتظارات در رابطه با نرخهای سود آینده)، جامه عمل بپوشاند. در واقع، دولت میتواند با مدیریت حجم اوراق عرضه شده به بازار، نرخها را به سمت شکلدهی منحنی بازده سوق داده و از این طریق در زمینه دیدگاه دولت در رابطه با وضعیت آتی بازار مالی، علامت دهد. این علامتدهی به تغییر انتظارات ذینفعان بازار در راستای اهداف مورد نظر دولت کمک خواهد کرد.
با توجه به این توضیحات، در استفاده از اوراق بهادار دولت جهت تعمیق بازار بدهی، لازم است انتشار اوراق در سررسیدهای گوناگون به نحوی انجام شود که منحنی بازده مورد نظر سیاستگذار ایجاد شود. به عنوان مثال، دولت میتواند حجم انتشار اسناد خزانه سه رزوه، هفتگی، دوهفتهای، سه هفتهای، یک ماهه و غیره را به نحوی تنظیم کند تا نرخ بازار بر اساس منحنی بازده مورد نظر شکل گیرد.
در پایان لازم به ذکر است که هر چند معمولا در تبیین نقاط قوت تعمیق بازار بدهی بر مسائلی کلیدی مانند تامین مالی دولت و سیاستگذاری پولی تاکید میشود، اما واقعیت آن است که تشکیل این بازار منافع جانبی فراوانی برای اقتصاد به همراه دارد که کشف منحنی بازده کل اقتصاد یکی از مهمترین آنهاست.
سید مجید حسینی؛ صاحبنظر پولی و بانکی