به گزارش روز دوشنبه ایبِنا، شفافیت در ادبیات بانکی به معنای افشای عمومی اطلاعات به صورت قابل اعتماد و به هنگام است. شفافیت به استفاده‌کنندگان اطلاعات امکان می‌دهد تا ارزیابی دقیقی از وضعیت و عملکرد مـالی، فـعالیت‌های تجاری و شیوه‌های مدیریت ریسک شبکه بانکی داشته باشند.
وجود شفافیت زمینه نظارت عمومی بر شبکه بانکی را فراهم می‌کند. این رویکرد در دهه اخیر، به عنوان الگویی کارآمد، در کنار نظارت مستقیم بانک مرکزی بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی مطرح شده است. به طوری که در کشورهای غربی، افزایش شفافیت در میان بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، موجب کاهش نظارت‌های مستقیم نهادها و همچنین کارایی و انضباط مالی بیشتری شده است.
بدون شک تقویت شفافیت در هر نظام بانکی منافع گوناگونی به همراه دارد. در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌شود:
الف- افزایش توان فعالان بازار و سرمایه‌گذاران برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه و کارا
استفاده سرمایه‌گذاران و فعالان بازار از اطلاعات دقیق و معتبر این امکان را فراهم می‌آورد تا آنها ارزیابی صحیحی از عملکرد و توان مالی یک بانک یا موسسه اعتباری داشته باشند و با در نظر گرفتن ریسک‌های مرتبط، اقدام به سپرده‌گذاری نمایند. این مسئله موجب کارایی و انضباط بیشتر در بازار شده و توان فعالان بازار را در تصمیم‌گیری آگاهانه بالا می‌برد.
ب- سلامت و ثبات بازار پول
افشای عمومی اطلاعات می‌تواند اختلالات موجود در بازار پول را محدود کند. معمولاً واکنش بازار به بانک‌هایی که مستعد پنهان‌کاری هستند شدیدتر از واکنش به بانک‌هایی است که سابقه افشای اطلاعات را دارند. از سوی دیگر، شفافیت بانک‌ها می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از وقوع بحران‌های بانکی داشته باشد. چرا که اطلاعات از میزان ریسک و عملکرد مالی بانک‌ها، آنها را به سمت رفتارهای محتاطانه‌تر سوق می‌دهد. همه این موارد موجب سلامت و ثبات در بازار پول می‌شود.
پ- تسهیل نظارت بانکی
شفافیت اطلاعات باعث خواهد شد تا بانک مرکزی و سایر نهادهای نظارتی بتوانند به شیوه مؤثرتری بر بانک‌ها و موسسات اعتباری نظارت داشته باشند.
در راستای افزایش شفافیت در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی، می‌توان راهکارهای ذیل را پیشنهاد کرد:
الف- تدوین استانداردهای شفاف‌سازی توسط مقام ناظر
رسیدن به سطح مطلوبی از شفافیت و افشای اطلاعات، مستلزم دنبال کردن سیاست‌هایی است که موجب افزایش قیاس‌پذیری (Comparability)، قابلیت اعتماد (Reliability)و به هنگام بودن اطلاعات (Timeliness) شود. در این میان نباید از نقش نهادهای نظارتی همچون بانک مرکزی چشم پوشید. تدوین استانداردهای ارتقای شفافیت و تشویق بانک‌ها برای حرکت به سمت آنها، از جمله مواردی است که می‌تواند مورد توجه بانک مرکزی به عنوان مقام ناظر بازار پول قرار گیرد. در این راستا، پیروی از استانداردهای صندوق بین‌المللی پول در زمینه ارتقای سطح شفافیت از اهمیت بالایی برخوردار است.
ب- افشای عمومی اطلاعات مربوط به عملکرد مالی بانک‌ها از سوی مقام ناظر
افشای عمومی اطلاعات توسط مقام ناظر ضرورتی غیرقابل انکار است. البته این به معنای افشای همه اطلاعات، از جمله اطلاعات بسیار محرمانه بانک‌ها نیست؛ بلکه آن دسته از اطلاعاتی منتشر می‌شوند که منجر به اختلال در نظام بانکی کشور نشود و از طرفی عموم مردم و سرمایه‌گذاران را تا حد مطلوبی نسبت به نحوه عملکرد مالی بانک آگاه نماید.
پ- رتبه‌بندی بانک‌ها بر اساس شاخص‌های شفافیت
مقایسه و رتبه‌بندی بانک‌ها بر اساس شاخص‌های شفافیت تدوین شده توسط مقام ناظر می‌تواند در ارتقای شاخص‌های شفافیت نقش موثری ایفا کند. این سازوکارها برای اطمینان از انطباق بانک‌ها و مؤسسات اعتباری با استانداردهای شفافیت طراحی می‌شوند. در برخی از کشورها، بانک‌هایی که شفافیت ناکافی یا فعالیت‌های گمراه‌کننده دارند، جریمه می‌شوند. این راهکار علاوه بر این‌که موجب تصمیمات صحیح‌تر سپرده‌گذاران می‌شود، رقابت میان بانک‌ها برای بهبود عملکرد مالی خود را افزایش می‌دهد.
در پایان شایان ذکر است که ارتقای شاخص‌های شفافیت، نیازمند هماهنگی نهادهای نظارتی و همراهی و همکاری فعال بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی است. در نیل به این مهم، استفاده از تجربیات موفق در سطح بین‌المللی راهگشا خواهد بود.
مهدی کیانی؛ کارشناس اقتصادی
