به گزارش خبرنگار ایبِنا، چند وقتی است که تلاش‌ها برای شکستن هژمونی دلار در سطح بین الملل به اوج خود رسیده است. همه‌ی اقتصاد‌های نوظهور سعی بر آن دارند که در این ماراتن بزرگ سهیم باشند و بتوانند با بکارگیری تمام قدرت خود، در مسیر کاهش سلطه‌گری دلار قدم بردارند. در این بین، تحرکات ائتلاف اقتصادی بریکس، متشکل از ۵ کشور برزیل، روسیه، چین، هند و آفریقای جنوبی، مورد توجه صاحبنظران اقتصادی قرار گرفته است. جوزف دبلیو. سالیوان، مشاور ارشد گروه لیندزی و مشاور ویژه و اقتصاددان سابق شورای مشاوران اقتصادی کاخ سفید در دوران دولت ترامپ، در سرمقاله‌ی اقتصادی فارن پالیسی به این مسئله پرداخته است که چگونه توسعه بکارگیری ارزهای ملی توسط اعضای گروه بریکس، می‌تواند چالشی خطرناک برای جایگاه جهانی دلار ایجاد کند.
دبیرخانه ائتلاف اقتصادی بریکس در روز ۲۸ مارس ۲۰۲۳ اعلام کرد، چین و برزیل، دو اقتصاد نوظهور بزرگ عضو بریکس، توافقنامه‌ای در برزیل امضا کردند در آن خاطرنشان می‌شود این دو کشور می‌توانند با بهبود زیرساخت‌های لازم برای یک دوره‌ی ۷ ساله‌ی قابل تمدید، مبادلات بازرگانی و تجاری فی‌ما‌بین را با ارزهای ملی خودشان انجام دهند و دلار آمریکا را به عنوان یک واسطه حذف کنند. خبرگزاری فرانسه، در روز چهارشنبه ۲۹ مارس گزارش داد که این توافقنامه، چین و برزیل را قادر می‌سازد تا معاملات عظیم تجاری و مالی خود را مستقیماً انجام دهند و به جای دلار، یوان چین را با رئال برزیل و بالعکس مبادله کنند.
همچنین ژو مائوهوا، تحلیلگر اقتصاد کلان در بانک اوربرایت چین، گفت: استفاده از ارزهای ملی در تجارت دوجانبه یک وضعیت برد-برد برای چین و برزیل خواهد بود و خطر نوسانات نرخ ارز را که شرکت‌های تجاری خارجی با آن مواجه هستند کاهش می‌دهد و در نتیجه رشد تجارت دو کشور را تقویت می‌کند.
از سوی دیگر ژو مین، نایب رئیس مرکز تبادلات اقتصادی بین‌المللی چین، اعلام کرد روند توسعه پیمان‌های پولی دو یا چند جانبه با سایر اقتصاد‌های بریکس و کشور‌هایی که در آینده‌ی نزدیک به عضویت این ائتلاف در می‌آیند در جریان است و کشور‌های بیشتری مایل به استفاده از RMB در تسویه و پرداخت‌های خود هستند که این مسئله گامی مهم برای جهانی شدن یوان چین و منعکس کننده‌ی اعتماد روزافزون جامعه بین المللی به ارز‌هایی غیر از دلار است. ژو در حاشیه نشست بوآئو اظهار داشت: تحریم‌های مالی که از زمان آغاز بحران اوکراین توسط ایالات متحده به تصویب رسیده است به شدت باعث ایجاد "بحران اعتماد" به دلار شده و در نتیجه‌ی آن، در همین چند ماه اخیر، استفاده‌ی اقتصاد جهانی از سایر ارز‌ها افزایش یافته است.
باید بپذیریم که یوان چین به شدت در حال قدرت گرفتن در عرصه تجارت بین‌الملل است و شاید بتوان گفت نزدیکترین تعقیب کننده‌ی دلار در دستیابی به جایگاه ارز مرجع جهانی است و یکی از نشانه‌های این موضوع، اولین معامله فرامرزی گاز طبیعی مایع بین چین و عربستان سعودی با مبادله یوان است. این همکاری، بزرگترین قرارداد گاز مایع عربستان در ۵ سال اخیر با ارزی غیر از دلار بوده است؛ بنابراین به نظر می‌رسد گستره‌ی بکارگیری یوان چین با نماد رنمینبی (RMB) در آینده‌ی نزدیک افزایش خواهد یافت. این روند به ایجاد یک سیستم پولی بین‌المللی انعطاف‌پذیرتر کمک می‌کند؛ سازوکاری که وابستگی کمتری به نظام مالی دلار محور موجود ایجاد کرده و برای بهبود شاخص رشد تجارت جهانی مفیدتر خواهد بود.
سخنگوی وزارت خارجه روسیه هفته گذشته در یک نشست خبری که بخش عمده‌ی آن به مباحث پیرامون نبرد این کشور با اوکراین اختصاص داشت، اعلام کرده است که روسیه درصدد است تا در اجلاسیه دوم و سوم ژوئن ۲۰۲۳ در شهر کیپ تاون آفریقایی جنوبی، مسئله خلق و توسعه یک ارز مشترک برای مبادلات تجاری کشور‌های بریکس را با جدیت دنبال کند. ماریا زاخارووا، در نشست خبری پنجشنبه‌ی هفته پیش یعنی ۳۰ مارس ۲۰۲۳ اظهار داشت که ایالات متحده از تمامی ابزار‌های تحریمی خود بواسطه‌ی دلار برای نابودی اقتصاد روسیه در جنگ با اوکراین استفاده کرده است؛ بنابراین ما دیگر دلیلی برای به رسمیت شناختن دلار به عنوان ارز مرجع جهانی نداریم و در تلاش هستیم تا پایان سال ۲۰۲۳، ارز مشترک بریکس را راه‌اندازی کنیم.
وی در ادامه افزود که روسیه در آخرین اجلاسیه بریکس اعلام کرده است که آماده‌ی سرمایه‌گذاری قابل تامل و در حجم کلان برای تسریع در طراحی، خلق و توسعه ارز مشترک کشور‌های بریکس خواهد بود.
ماریا زاخارووا در پایان بخش اقتصادی صحبت‌های خود افزود که روسیه قصد دارد تا پایان سال ۲۰۲۴ میلادی، ۱۰۰ درصد مبادلات تجاری خود با اعضای بریکس را بواسطه‌ی ارز مشترک این ائتلاف و ارزهای ملی کشور‌های عضو انجام داده و بیش از ۷۰ درصد از تبادلات اقتصادی خود با سایر کشور‌ها را در قالب پیمان‌های پولی دو جانبه یا چند جانبه با بکارگیری ارزهای محلی به سرانجام برساند.
فرض کنیم امروز سال ۲۰۲۴ است و ارز مشترک بریکس، با نام فرضی "بریکس مانی" منتشر شده و آماده بکارگیری در مبادلات بازرگانی است.
حال چه می‌شود؟
اگر کشور‌های این ائتلاف فقط از بریکس مانی برای تجارت بین‌الملل خود استفاده کنند، مانعی که امروز تلاش‌های آن‌ها برای فرار از هژمونی دلار را خنثی می‌کند، از بین می‌برد.
مبادلات اقتصادی بریکس اکنون اغلب به شکل توافق‌نامه‌های دوجانبه اعضا با بکارگیری ارزهای غیر دلاری انجام می‌گیرد. به طور نمونه، یوان چین در حال حاضر ارز اصلی تجارت بین چین و روسیه است.
از طرف دیگر، طبق گفته سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، این کشور تمایل دارد که درآمد‌های خود را از دارایی‌های دلاری پاک کند. بدین ترتیب اگر تنها دو کشور چین و روسیه (نه حتی سایر اقتصاد‌های نوظهور بریکس) با این حجم از مبادلات اقتصادی خود در جهان، هر کدام فقط از بریکس مانی استفاده کنند، حجم عظیمی از تبادلات تجاری دلار محور در جهان کاهش می‌یابد و جهان با بستر بسیار مساعدی برای ورود به دوره‌ی دلارزدایی مواجه می‌شود.
مسئله بعدی این است که به نظر می‌رسد بکارگیری ارز مشترک برکیس مانی تنها محدود به تجارت کشور‌های این ائتلاف نیز نخواهد شد. از آنجایی که هر یک از اعضای بریکس، یک وزنه سنگین اقتصادی در منطقه خود هستند، کشور‌های سراسر جهان احتمالا مایل به انجام تجارت در سیستم بریکس محور خواهند بود.
فرض کنید اگر کشور تایلند احساس کند که برای ادامه‌ی روند تجاری سودآور خود با برزیل، ملزم به حذف دلار و استفاده از بریکس مانی است، قطعا این کار را خواهد کرد. به بدین ترتیب، واردکنندگان برزیلی همچنان می‌توانند از صادرکنندگان تایلندی میگو خریداری کنند و این مبادله بازرگانی سرشار از منفعت، بدون دخالت دلار آمریکا، تا سال‌ها برای تایلند باقی بماند.
مسئله‌ی بعدی این است که بریکس مانی، می‌تواند ابزار پر قدرتی برای کشور‌های تحت تعرفه‌های سنگین و تحریم‌های مهلک اقتصادی ایالات متحده باشد.
این کشور‌ها می‌توانند کالا‌های تولید شده‌ی خود را بدون محدودیت‌های تجاری با بکارگیری ارز مشترک بریکس مانی به یکی از کشور‌های بریکس صادر کرده و اعضای ۵ گانه‌ی بریکس، پس از تسویه پرداخت‌ها با کشور مبدا، مجددا این کالا‌ها را به کشور ثالث و مورد معامله‌ی کشور مبدا صادر کنند.
همچنین این ارز مشترک برای کشور‌های تحت تحریم درون خود ائتلاف بریکس نیز می‌تواند سودمند عمل کند.
فرض کنید اگر ایالات متحده تجارت دوجانبه با چین را تحریم کند، کودکان آمریکایی باز هم می‌توانند با اسباب بازی‌های ساخت چین که بواسطه‌ی مبادله‌ی ارز برکیس مانی، از چین به ویتنام صادر شده و سپس با تبادل دلاری، از ویتنام به ایالات متحده رسیده است، بازی کنند.
لذا به نظر می‌رسد اقدامات آتی بریکس به شدت به ضرر دلار ایالات متحده تمام خواهد شد. بویژه که دشمن شماره یک آمریکا، یعنی روسیه در ۱۴ ماه اخیر، بیش از ۸۰ درصد از ذخایر دلاری خود را به طلا، یورو و یوان تبدیل کرده است و آماده‌ی جنگ تمام عیار اقتصادی با سیستم دلار محور است؛ بنابراین باید قبول کنیم که این اقدامات غول‌های ائتلاف بریکس یعنی روسیه، چین و برزیل مساوی است با اعلان جنگ غیررسمی علیه دلار آمریکا.
