به گزارش خبرنگار ایبِنا، در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران می‌توان بانک‌ها را به سه دسته بانک‌های دولتی تجاری، دولتی - تخصصی و خصوصی تقسیم‌بندی کرد که بر این اساس سه بانک ملی، سپه و پست بانک در زمره بانک‌های دولتی تجاری به شمار می‌روند.
بانک های تجاری با قبول انواع سپرده و اعطاء اعتبار نقش اساسی در فعالیت های اقتصادی هر کشور ایفا می کنند و به خصوص وظیفه دارند سرمایه جاری موسسات تولیدی و بازرگانی را تامین کنند. این نوع بانک ها معمولاً به انجام دادن عملیات معمولی بانکی از قبیل قبول سپرده، نقل و انتقال پول در داخل، انجام معاملات ارزی، صدور ضمانت نامه، اعطای تسهیلات، افتتاح اعتبار در حساب جاری، تنزیل اسناد و اوراق تجاری «خرید دین» و خدمات متنوع دیگر می پردازند.
اما نوع دیگری از بانک‌ها، بانک‌های دولتی تخصصی یا توسعه‌ای هستند که اصلی‌ترین وظیفه آنها تجهیز منابع مالی نسبتاً ارزان در میان و بلند مدت برای اجرای طرح‌های اقتصادی است. بانک‌های توسعه ای یا تخصصی عامل انتقال دهنده سیاست های اقتصادی دولت به بخش های مربوطه بوده و با برنامه‌ریزی‌های صحیح، منابع مالی جمع آوری شده را در بخش های مختلف اقتصادی توزیع می‌کنند که تعدادی از این بانک‌ها در ذیل آورده شده‌اند.
بانک صنعت و معدن: این بانک در سال ۱۳۶۲ و با ادغام سه بانک و سه شرکت سرمایه‌گذاری تشکیل شد. بانک‌های اعتبارات صنعتی، توسعه صنعتی و معدنی ایران و توسعه و سرمایه‌گذاری ایران و نیز شرکتهای سرمایه‌گذاری بانک‌های ایرانی، صندوق ضمانت صنعتی و صندوق معادن، موسساتی بودند که با ادغام به بانک صنعت و معدن تغییر یافتند.
بانک کشاورزی: پس از انقلاب، در سال ۱۳۵۸ هر دو بانک تعاون کشاورزی ایران و توسعه کشاورزی ایران در هم ادغام شدند و مؤسسه جدید با قابلیت‌های بیشتر به نام بانک کشاورزی خوانده شد.
بانک مسکن: بانک مسکن، در ۲۵ دی‌ماه سال ۱۳۱۷ با تاسیس بانک رهنی ایران به‌عنوان بانکی تخصصی در امر مسکن و ساختمان، با سرمایه اولیه ۲۰۰ میلیون ریال به مشارکت وزارت دارایی و بانک ملی ایران فعالیت خود را آغاز کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، بانک مسکن در سال ۱۳۵۸ براساس لایحه قانونی اداره امور بانک‌ها، از ادغام بانک‌های رهنی ایران، ساختمان، شرکت سرمایه‌گذاری‌های ساختمانی بانک‌های ایران و سایر شرکتهای پس‌انداز و وام مسکن کوروش، اکباتان و پاسارگاد در تهران و شرکتهای پس‌انداز و وام مسکن مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، اهواز، گیلان، همدان، کرمانشاه، مازندران، گرگان، سمنان و آبادان در شهرستان‌ها تشکیل شد.
بانک‌های توسعه صادرات و توسعه تعاون نیز در زمره بانک‌ها ی دولتی تخصصی قرار می‌گیرند.
بانک‌های خصوصی:
پس از انقلاب اسلامی تمامی بانک‌های خصوصی در ایران بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، دولتی اعلام شدند، اما رفته رفته تأسیس موسسه‌های مالی اعتباری از سال ۱۳۷۶ زمینه‌ساز تأسیس بانک‌های خصوصی شد. نهایتا بانک مرکزی دراسفند ۱۳۷۷ موافقت خود را با تأسیس بانک‌های خصوصی اعلام کرد که نحوه تشکیل آنها به شرح زیر بوده است.
اقتصاد نوین: زمانی که در سال ۱۳۵۷ جمعی از مهندسان ساختمانی، شرکتی پیمانکاری تحت عنوان "استراتوس تاسیس کردند. با سرمایه استراتوس در اواخر دهه ۷۰ به همراه چند شرکت ساختمانی دیگر نخستین بانک خصوصی کشور را به نام اقتصاد نوین تاسیس کردند.
بانک پارسیان: دومین بانک خصوصی ایران را خودرو سازان بنیان نهادند. بانک پارسیان پس از انجام تشریفات و ثبت رسمی بانک، مجوز آغاز فعالیت را از بانک مرکزی دریافت کرد تا این بانک از اسفند ماه ۱۳۸۰ آغاز بکار کند.
بانک سامان: سامان سومین بانک خصوصی ایران است. این بانک در سال ۸۱ با سرمایه اولیه ۲۰۰ میلیارد ریال تاسیس شد.
بانک کارآفرین: یکی دیگر از موسسات مالی که در ادامه فعالیت خود راه بانک شدن را پیمود موسسه اعتباری غیربانکی کارآفرینان بود که در سال ۱۳۷۸ آغاز بکار کرد. این موسسه با عضویت افرادی از جامعه مهندسان مشاور ایران، انجمن‌های مدیران صنایع، شرکتهای ساختمانی، تاسیساتی و تجهیزاتی، مهندسان مشاور معمار و شهرساز و گروهی از کارشناسان بانکی و مالی سرانجام در دی ماه ۸۰ با افزایش سرمایه طی دو مرحله از ۳۰ میلیارد ریال به مجموعاً ۲۰۰ میلیارد ریال و اخذ مجوز از بانک مرکزی تبدیل به بانک کارآفرین شد.
بانک پاسارگاد: در سال ۸۴ و در آغاز دور دوم صدور مجوز تاسیس بانک های خصوصی از جانب بانک مرکزی بانک پاسارگاد توسط جمعی از مدیران بانکی و شرکت سرمایه گذاری پارس آریا را تاسیس کردند.
بانک سرمایه: ششمین بانک خصوصی کشور سهم آموزش و پرورش بود. در آخرین سال دولت اصلاحات با تلاش‌های کارکنان آموزش و پرورش این بانک تاسیس شد.
بانک سینا: در اواسط دهه ۶۰ بنیاد مستضعفان، موسسه مالی و اعتباری بنیاد را تاسیس می کند. این موسسه در اواخر سال ۸۷ به بانک تبدیل می شود که این بانک سینا نام گرفت.
بانک دی: بنیاد شهید که تحت عنوان شرکت سرمایه گذاری شاهد به انجام فعالیت‌های اقتصادی مشغول بود در سال ۷۸ با دریافت مجوز از بانک مرکزی اقدام به تاسیس بانک دی کرد.
بانک تات: هشتمین بانک خصوصی کشور در هشتم آبان ماه سال ۸۸ در جوار بارگاه امام هشتم شیعیان افتتاح شد و "تات" نام گرفت. پس از چندی از تجمیع این بانک با موسسه مالی و اعتباری صالحین بانکی به نام آینده شکل گرفت.
بانک شهر: سهامداران اصلی این بانک صندوق ذخیره کارکنان شهرداری تهران و تعدادی از شهرداری‌های کشور هستند همچنین ۳۰ درصد از سهام بانک شهر به سهامداران عادی و کارکنان مناطق، سازمان‌ها، ادارات و شرکتهای تابعه شهرداری تهران و کارکنان شهرداری کلانشهرها که بالغ بر ۶۰ هزار نفر هستند واگذار شده است.
بانک انصار: این بانک وابسته به بنیاد تعاون سپاه پاسداران است.
بانک ایران زمین: موسسه مالی و اعتباری مولی الوحدین از موسسات مالی شناخته شده در استان خراسان است. این موسسه در سال۷۷ تاسیس شد. .
حکمت ایرانیان: ارتش بانک حکمت ایرانیان را تاسیس کرد.
گردشگری: توسط سازمان میراث و فرهنگی و گردشگری ایجاد شد.
بانک تجارت: بانک تجارت از ادغام ۱۱ بانک ایران و انگلیس، بین المللی ایران و ژاپن، تجارتی ایران و هلند، ایران و خاورمیانه، اعتبارات ایران، بازرگانی ایران، ایرانشهر، صنایع ایران، شهریار، ایرانیان و کار با سرمایه ای بالغ بر ۳۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۸ تاسیس و در قالب شرکت سهامی خاص با مالکیت دولت جمهوری اسلامی ایران در اداره ثبت شرکت ها به ثبت رسید و سپس در سال ۱۳۶۰ بانک ایران و روس نیز به آن ملحق شد. پیرو ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، سهام بانک تجارت به عنوان یکی از بانک های دولتی مشمول واگذاری، آماده عرضه در بورس شد. تغییر شخصیت حقوقی بانک به سهامی عام و جایگزینی اساسنامه جدید در سال ۱۳۸۷ در اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیر تجاری ثبت و آگهی شد و سهام بانک در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۸ در بورس اوراق بهادار پذیرفته شد.
بانک رفاه کارگران: بانک رفاه کارگران در اجرای تبصره ماده ۳۹ قانون بودجه سال ۱۳۳۸ کشور و ماده ۳۸ سازمان بیمه های اجتماعی به منظور سرمایه گذاری و بهره برداری از وجوه بیمه کارگران با هدف کمک به تامین رفاه و ایجاد تسهیلات لازم برای رفع نیازمندیهای طبقه کارگر درسال ۱۳۳۹ تشکیل و به ثبت رسید و عملیات خود را از ششم فروردین ۱۳۴۰ با افتتاح شعبه مرکزی در تهران و شعبه اصفهان آغاز کرد. سرمایه اولیه این بانک ۴۰۰ میلیون ریال و از سوی سازمان تامین اجتماعی تامین شد. سرانجام در مهر ماه ۱۳۹۰ شـــورای پـــول و اعـــتبار اســـاسنامه جدید بـــانک را به تصویب رساند و در سال ۹۱ با ثبت این سامانه در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری، بانک رفاه رسماً خصوصی شد.
بانک صادرات: این بانک در سال ۱۳۳۱، با سرمایهٔ دو میلیون تومان، بصورت اعتباری و سه هزار و پانصد تومان بصورت قرضی، بطور موقت در بالاخانه‌ای واقع در تکیه دولت، در ساختمانی مشرف به شعبه مرکزی بانک ملی ایران، راه‌اندازی شد و تحت نام بانک صادرات و معادن، در اداره ثبت شرکتهای تهران به ثبت رسید، سپس از ۲۲ آبان همان سال، در پی افتتاح اولین شعبه، بصورت رسمی شروع به کار کرد. در سال ۱۳۴۲نام این بانک به بانک صادرات ایران تغییر یافت. این بانک در سال ۱۳۵۸، پیرو مصوبه شورای انقلاب اسلامی، ملی شد در سال ۱۳۸۷، بانک صادرات از یک شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام تغییر شکل یافت و در پی آن سهام بانک در سال ۱۳۸۸ در بازار بورس اوراق بهادار تهران بصورت عمومی عرضه شد.
بانک ملت: بانک ملت به موجب مصوبه ۲۹ آذر ۱۳۵۸ مجمع عمومی بانک‌ها از ادغام بانک‌های تهران، داریوش، بین‌المللی ایران، عمران، بیمهٔ ایران، ایران و عرب، پارس، اعتبارات تعاونی و توزیع، تجارت خارجی و فرهنگیان در سال ۱۳۵۹ تشکیل و در ادارهٔ ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید و عملیات اجرایی بانک از همان تاریخ آغازشد.
بانک قوامین: بانک قوامین که فعالیت خود را با نام صندوق قرض‌الحسنه نیروی انتظامی آغاز کرد، در تاریخ ۲۰ شهریور ۱۳۷۹ به مؤسسه پس انداز و قرض الحسنه قوامین و نهایتاً به نام بانک قوامین تغییر نام یافت. در سال ۱۳۹۱بانک قوامین به عنوان هشتمین بانک فرابورس وارد عرصه شد. بانک قوامین تاکنون تعهدات چهار مؤسسه مالی و اعتباری ورشکسته: آل طاها اصفهان، محمد رسول‌الله اصفهان، گنبد سبز نجف آباد و مؤسسه مالی و اعتباری اعتماد ایرانیان را پذیرفته و اقدام به بازپرداخت سرمایه‌گذاری‌های مشتریان این موسسات مالی و اعتباری کرده است.
بانک خاورمیانه: بانک خاورمیانه در سال ۱۳۹۱ به عنوان هجدهمین بانک خصوصی کشور تأسیس شد.
بانک آینده: بانک آینده از مجموعه سهامداران بانک تات، مؤسسه مالی و اعتباری صالحین و مؤسسه مالی و اعتباری آتی (۷۵ درصد سهام) و پذیره‌نویسان جدید (۲۵ درصد سهام) تشکیل شد.
قرض‌الحسنه مهر: یکی دیگر از شناخته شده ترین موسسات مالی و اعتباری در کشور به نام موسسه مالی و اعتباری مهر است.
قرض‌الحسنه رسالت: بانک قرض‌الحسنه رسالت نخستین بانک خصوصی قرض الحسنه در ایران است که در سال ۱۳۹۲ با کسب مجوز از بانک مرکزی تأسیس شد.
