به گزارش ایبنا، در این گزارش تحلیلی اثرات و تبعات جدیدترین چالش‌آفرینی ایالات متحده با نقش‌آفرینی مستقیم دونالد ترامپ در حوزه‌ی تجارت جهانی را بررسی می‌کنیم که در صورت وقوع اقتصاد جهانی را با معضل بزرگی مواجه خواهد کرد. استمرار پافشاری رئیس‌جمهور تازه‌وارد آمریکا بر تعمیق مسئله اعمال تعرفه‌های تجاری نامتعارف بر واردات کالا‌ها به خاک ایالات متحده، قطعاً به یک بحران منطقه‌ای و سپس به یک ابربحران فراگیر و یکپارچه جهانی تبدیل خواهد شد.
عرصه‌ی تجارت بین‌الملل با ورود مجدد دونالد ترامپ به کاخ سفید و قرار گرفتن وی بر مسند ریاست اجرایی قدرتمندترین اقتصاد دنیا، دچار التهابات و تشنجات منطقه‌ای و جهانی حاد و مزمن شده و بیم آن می‌رود که اقدامات وی و کابینه سیاسی جدید ایالات متحده، بستر بازرگانی بین‌الملل را دستخوش تغییرات ناگهانی، غیرقابل‌پیش‌بینی کند که فرجام آن، کاهش ملموس و قابل‌توجه هژمونی مالی، بانکی و ارزی آمریکا و نزدیک شدن به ایستگاه پایانی آقایی اقتصادی ایالات متحده بر عرصه‌ی جهان خواهد بود.
یکی از اولین و مهم‌ترین تحرکات دولت جدید آمریکا که به‌طور مستقیم و رسمی، به دست دونالد ترامپ در حال انجام است، مناقشات تعرفه‌ای ایالات متحده در حوزه‌ی تجارت بین‌الملل است.
روز شنبه، ۱ فوریه ۲۰۲۵، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در یک سخنرانی عمومی خبر از امضای سند حاکمیتی و اجرای برنامه‌ای تحت عنوان اعمال تعرفه‌های شدید بر واردات از شرکای تجاری اصلی خود، یعنی کانادا، مکزیک و چین داد. بر این اساس، دولت آمریکا قصد دارد تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر روی کالا‌های اساسی و استراتژیک مورد مبادله‌ی وارداتی با دولت کانادا و دولت مکزیک و تعرفه‌ای ۱۰ درصدی برای واردات از چین اعمال کند. دونالد ترامپ در صحبت‌های خود در این سخنرانی عمومی اعلام کرد که این اقدام در جهت فشار به دولت‌ها در راستای جلوگیری از افزایش روند مهاجرت غیرقانونی و قاچاق مواد مخدر انجام می‌شود؛ دلایلی که به نظر نمی‌رسد در محدوده‌ی اهداف اصلی ایالات متحده از این کنش تجاری بین‌المللی باشد و قطعاً در پشت پرده، دارای لایه‌های استراتژیک پنهانی خواهد بود.
البته در آخرین ساعات منتهی به امضای رسمی این سند حاکمیتی در عصر روز دوشنبه ۳ فوریه ۲۰۲۵، کلودیا شینباوم، رئیس‌جمهوری مکزیک، و جاستین ترودو، نخست‌وزیر وقت کانادا، موفق شدند در گفت‌و‌گو‌های مفصل تلفنی با دونالد ترامپ، مهلت یک‌ماهه‌ای از دولت آمریکا برای توقف این اقدام دریافت کنند و به نوعی، دونالد ترامپ ابلاغ دستورالعمل اعمال تعرفه‌های تجاری و گمرکی را در آخرین لحظه به حالت تعلیق درآورد و با امهال ۳۰ روزه در ازای دریافت امتیازاتی در حوزه‌ی امنیت مرز‌ها با دو کشور همسایه خود موافقت کرد.
با این حال، هم کلودیا شینباوم و هم جاستین ترودو به همتای آمریکایی خود اعلام کردند که اگر وضع این تعرفه‌ها و عوارض گمرکی عملیاتی شود، دولت‌های کانادا و مکزیک نیز در اقدامی مشابه و در واکنش به این رفتار غیرمنطقی و فرصت‌طلبانه‌ی دونالد ترامپ، با اعمال محدودیت‌های تجاری بر واردات کالا‌های آمریکایی به خاک کانادا و مکزیک مقابله‌به‌مثل خواهند کرد.
از سوی دیگر، تحلیلگران اقتصادی، صاحب‌نظران و پژوهشگران حوزه‌ی تجارت و مالیه بین‌الملل معتقدند که اولین و مهیب‌ترین تیر ترکش چنین اقدامی، قطعاً قلب اقتصاد داخلی ایالات متحده و شهروندان آمریکایی را هدف خواهد گرفت و پس از آن، همچون بحران ۲۰۰۸ وال‌استریت، این سونامی مالی و اقتصادی نیز به‌سرعت به سایر پهنه‌های منطقه‌ای و جهانی گسترش پیدا می‌کند.
زیرا مقدماتی‌ترین و بنیادین‌ترین آموزه‌های علم اقتصاد این حقیقت را تائید می‌کنند که افزایش بی‌قاعده، غیراصولی و سیاست‌زده تعرفه‌های تجاری و اعمال فشار یک ابرقدرت بر شرکای تجاری و سایر اقتصاد‌های جهان به‌شدت می‌تواند کارایی بازار‌های مالی را مخدوش و مختل کند و هزینه‌های تولید را به شکل محسوس بالا ببرد. درعین‌حال، می‌تواند با محدود کردن انتخاب‌های ممکن برای جامعه مصرف‌کنندگان و افزایش پرشتاب انتظارات تورمی منفی آنها، سطح عمومی قیمت‌ها به‌ویژه قیمت کالا‌ها و خدمات استراتژیک و اساسی را بیش از برآورد‌ها افزایش دهد.
با این تفاسیر، حال باید دید که حاکمیت سیاسی و اقتصادی جدید ایالات متحده با دانش و آگاهی کامل از چنین تبعات مهلک و حتی غیرقابل‌مهار و جبران‌ناپذیری، چه برنامه‌ای را در افق‌های آتی پیش خواهد گرفت.
دونالد ترامپ در روز پنجشنبه ۲۹ ژانویه ۲۰۲۵، در یک نشست عمومی اضطراری و نسبتاً محرمانه با معاونان سیاسی، تجاری و اقتصادی تراز اول خود، وزیر خزانه‌داری و اعضای اصلی شورای حکام فدرال رزرو ایالات متحده در دفتر بیضی (دفتر کار رسمی ریاست جمهوری ایالات متحده در کاخ سفید و محل برگزاری نشست‌های نیمه‌خصوصی، اضطراری و محرمانه بالاترین مقام اجرایی این کشور) اعلام کرد که:
"ما در دولت آمریکا، به سه علت مهم و غیرقابل اغماض، خواستار تسریع مراحل قانونی در وضع تعرفه‌های گمرکی ۲۵ درصدی بر کالا‌های وارداتی از کانادا و مکزیک و اعمال تعرفه‌ی تجاری ۱۰ درصدی بر روی کالا‌ها و خدمات واردشده از چین هستیم.
اولین دلیل و مهم‌ترین آن که ما را مجاب به اعمال تعرفه‌های گمرکی سنگین علیه کانادا و مکزیک کرده این است که مقامات این دو کشور، با بی‌مسئولیتی تمام‌عیار در انجام تعهدات خود در عرصه‌ی دیپلماسی سیاسی و اقتصادی و با ایجاد سهولت در اجازه دسترسی اتباع غیرقانونی به مرز‌های ایالات متحده، به طور وحشتناکی، جای‌جایِ پهنه وسیع آمریکا در شهر‌ها و ایالت‌های مختلف را مملو از مهاجران غیرمجاز و غیرقانونی کرده‌اند.
دومین دلیل که به شدت من را عصبانی کرده این است که کانادا، مکزیک و چین، هر سه، سهم عمده و نقش پررنگ و بسزایی در عدم انجام اقدامات کافی برای جلوگیری از ورود مواد مخدر به ویژه فنتانیل به خاک ایالات متحده داشته‌اند و به همین خاطر، هیچ‌کس نمی‌تواند ما را بابت این واکنش قانونی و حمایت‌گرانه در راستای مقابله با بی‌مسئولیتی حکمرانان سیاسی این سه کشور، سرزنش کند.
دلیل سوم، یارانه‌های هنگفتی است که ما به سه شریک تجاری اصلی خود یعنی کانادا، مکزیک و چین بابت تأمین کسری بودجه تراز تجاری آنها در مبادلات قابل انجام با آمریکا می‌دهیم. در حقیقت، ما با اعمال این تعرفه‌های قانونی، با کاهش هزینه‌های خود در عرصه تجارت بین‌الملل، این بدعت غلط و وابسته‌کننده را پایان خواهیم داد و دیگر تمایلی نداریم که بار بی‌کفایتی دولت‌های روی کار آمده در این سه کشور را به دوش بکشیم. "
در همین راستا و با تأیید نظرات دونالد ترامپ توسط اکثریت حاضرین در این جلسه، وی در روز شنبه اول فوریه ۲۰۲۵ با استناد به قانون اختیارات اقتصادی اضطراری بین‌المللی (IEEPA) و با اعلام وضعیت فوق‌العاده، وضع عوارض تجاری و گمرکی بر واردات از هر سه کشور را رسمی کرد. با این حال، این تعرفه‌ها که قرار بود از روز سه‌شنبه ۴ فوریه ۲۰۲۵ از ساعت ۱۲:۰۱ به وقت شرق آمریکا (۰۵:۰۱ به وقت گرینویچ) رسماً به طور قانونی اعمال شود، پس از سه تماس تلفنی از سوی رئیس‌جمهور مکزیک و دو گفتگوی غیرحضوری فی‌ما‌بین دونالد ترامپ و جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، موقتاً به مدت یک ماه متوقف گردیده و به تعلیق درآمد.
سران دولت‌های اروپایی پس از اعمال تعرفه‌های سنگین از سوی دونالد ترامپ بر تجارت با کانادا، مکزیک و چین که قطعاً میلیارد‌ها دلار بر اقتصاد این کشور‌ها هزینه بر جای خواهد گذاشت و بازار‌ها و ارز‌های جهانی را تحت تأثیر التهابات خود قرار خواهد داد، واکنش‌های رسمی به این اقدام نشان دادند:
• سخنگوی دولت انگلیس پس از آنکه در روز دوشنبه ۳ فوریه، دونالد ترامپ اعلام کرد که ممکن است چنین تعرفه‌هایی در تبادلات تجاری بریتانیا و ایالات متحده نیز اعمال شود، خاطر نشان کرد که عدم انجام هرگونه اقدام شتاب‌زده از سوی دولت جدید آمریکا، موجب ادامه‌ی روابط تجاری "عادلانه و متعادل" بین دو کشور خواهد شد، اما در غیر این صورت، ممکن است نزاع مالی و اقتصادی نسبتاً گسترده‌ای بین دو کشور درگیرد.
• اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، پیش از نشست غیررسمی رهبران منطقه‌ی پولی یورو در بروکسل اعلام کرد که اتحادیه‌ی اروپا آمادگی کامل برای نشان دادن واکنش لازم و به موقع به هرگونه تعرفه‌گذاری نامتعارف از سوی ایالات متحده را دارد.
• کاجا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا، خاطر نشان کرده است که اگر آمریکا و اروپا، جنگ تجاری خود را آغاز کنند، آنگاه این مقامات چینی هستند که در سکوت در گوشه‌ای ایستاده و به هر دوی ما خواهد خندید.
• فرانسوا ویلروی دی گالهو، رئیس بانک مرکزی فرانسه و سیاستگذار بانک مرکزی اروپا اعلام کرده است که تعرفه‌های تجاری نامتعارف قابل اعمال از سوی دونالد ترامپ، بی‌ثباتی اقتصادی را به مرز‌های اتحادیه‌ی اروپا خواهد کشاند و احتمالاً اقتصاد‌های تراز اول اروپایی، قربانی اصلی این اقدامات نابخردانه خواهند بود.
نویسنده: سید مهدی حسینی
منابع:
