در موسسه مطبوعاتی بازار پول و ارز تهیه شد؛
به گزارش خبرنگار بینالملل ایبنا و به نقل از صندوق بینالمللی پول، بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ نظام مالی را به حالت انجماد درآورد. بانکها اعطای اعتبار را متوقف کردند، خانوادهها هزینههای خود را کاهش دادند و شرکتها کارگران را اخراج کردند. این دوران برای همه ترسناک و برای صنعت خدمات مالی بسیار دشوار بود.
امروز، چشمانداز مالی بسیار متفاوت است. بازیگران و سرمایهگذاران جدیدی به صحنه آمدهاند که به کسبوکارها، مصرفکنندگان و دولتها اعتبار و نقدینگی ارائه میدهند. بیش از یک میلیارد نفر دیگر به لطف وامدهندگان جدید مبتنی بر فناوری به اعتبار دسترسی پیدا کردهاند. خانوادهها گزینههای بیشتری برای تأمین مالی خریدها و متنوعسازی پرتفوی بازنشستگی خود دارند. بازارهای سهام، اوراق با درآمد ثابت و مشتقات همگی رشد قابلتوجهی را تجربه کردهاند.
اما این تحولات را بانکها رقم نزدهاند. در عوض، مؤسسات مالی غیربانکی نقش کلیدی ایفا کردهاند و سهم خود از اعتبار و تأمین مالی جهانی را از ۴۳ درصد در بحران ۲۰۰۸ به نزدیک ۵۰ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش دادهاند. این یک نقطه عطف است: اکنون نیمی از خدمات مالی جهان توسط شرکتهایی ارائه میشود که بانک محسوب نمیشوند و تحت مقررات بانکی سنتی هم قرار ندارند.
مؤسسات مالی غیربانکی بسیار متنوعاند و تعاریف متفاوتی دارند. به طور کلی، این بخش شامل شرکتهایی است که خدمات اعتباری، معاملاتی و سرمایهگذاری ارائه میدهند، اما سپرده عمومی جذب نمیکنند و حسابی نزد بانک مرکزی ندارند. به همین دلیل، از شبکههای ایمنی مانند بیمه سپرده یا دسترسی به نقدینگی اضطراری بیبهرهاند، مزایایی که بانکها در ازای پذیرش نظارتهای سختگیرانه از آن برخوردارند.
پنج مگاترند اصلی
۱. اعتباردهندگان جدید برای دولتها: خریداران غیربانکی اوراق قرضه – مانند خزانهداری آمریکا – نقدینگی بیشتری فراهم کردهاند که به کارایی بازار و پایین ماندن نرخ بهره بدهی ملی کمک میکند. در آمریکا، شرکتهایی مانند Citadel Securities و Jane Street Capital با استفاده از معاملات الگوریتمی و فرکانس بالا این روند را تقویت کردهاند.
۲. دسترسی بیشتر شرکتهای متوسط به منابع مالی: صندوقهای اعتباری خصوصی برای کسبوکارهایی که برای بانکها بیشازحد پرریسکاند، اما برای انتشار اوراق قرضه بسیار کوچکاند، تأمین مالی فراهم میکنند. این صندوقها عمدتاً توسط شرکتهای سرمایهگذاری خصوصی مدیریت میشوند و منابع مالی خود را از بیمهها، صندوقهای بازنشستگی و صندوقهای ثروت ملی دریافت میکنند. این منابع به دلیل پایداری بلندمدت، به تابآوری سیستم مالی کمک میکنند.
۳. گزینههای بیشتر برای مصرفکنندگان و کسبوکارهای کوچک: از وامهای بلندمدت خودرو گرفته تا «خرید کن، بعداً پرداخت کن» و وامهای خرد موبایلی در کشورهایی مثل کنیا، تنوع محصولات اعتباری بسیار افزایش یافته است. وامدهندگان فینتک با اتکا به دادههای جدید و اتوماسیون، اعطای وامهای کوچک را امکانپذیر کردهاند و میلیونها نفر در اقتصادهای نوظهور به خدمات مالی دسترسی پیدا کردهاند.
۴. امکان متنوعسازی پرتفوی برای سرمایهگذاران: صندوقهای سرمایهگذاری، بهویژه صندوقهای شاخص (passive funds)، دسترسی به بازارهای سرمایه را افزایش دادهاند. سهم این صندوقها در آمریکا از ۱۹ درصد در ۲۰۱۰ به ۴۸ درصد در ۲۰۲۳ رسید. علاوه بر این، داراییهای جدیدی مانند املاک تجاری و فلزات گرانبها را برای سرمایهگذاران قابلدسترس کردهاند. تنوع داراییها ریسک را کاهش میدهد و برخی صندوقهای شاخص حتی با الگوهای خریدوفروش خود به ثبات بازار کمک کردهاند.
چه چیزهایی میتواند اشتباه پیش برود؟
سناریوی هجوم به غیربانکها: مانند بانکها، صندوقهای باز و صندوقهای بازار پول سرمایهگذاریهای بلندمدت انجام میدهند، اما به مشتریان وعده برداشت آنی میدهند. در بحران کرونا ۲۰۲۰، برخی از این صندوقها با کمبود نقدینگی مواجه شدند و نیازمند کمک بانکهای مرکزی شدند.
سناریوی مارجینکال و سرایت: برخی صندوقهای پوشش ریسک و دفاتر خانوادگی با وثیقه اندک وامهای کلان میگیرند تا روی بازار شرطبندی کنند. هنگام استرس مالی، افزایش ناگهانی نیاز به وثیقه میتواند ریسکها را تشدید کند. سقوط دفتر خانوادگی Archegos در ۲۰۲۱ نمونهای از این خطر بود که به بانکهای جهانی آسیب زد.
راههای حفاظت از عموم
جمعآوری داده بیشتر و بهتر: فعالیت غیربانکها شفافیت اندکی دارد و ریسکهای کلان آنها برای ناظران روشن نیست. اطلاعات تراکنشها باید دستکم در اختیار نهادهای نظارتی باشد و در سطح بینالمللی به اشتراک گذاشته شود.
استفاده از داده برای تحلیل ریسک: فناوریهای نوین و مدلهای تازه میتوانند به نقشهبرداری از ارتباطات میان بانکها و غیربانکها کمک کنند. نمونههایی از این کار شامل سناریوی جامع بانک انگلستان در ۲۰۲۳ و کار اخیر صندوق بینالمللی پول درباره ثبات مالی در منطقه یورو است.
تقویت نظارت: درک بهتر ریسکها به نهادهای ملی و بینالمللی امکان مداخله سریعتر و مؤثرتر میدهد تا از آسیبپذیری نظام مالی جهانی کاسته شود.
جمعبندی
مؤسسات مالی غیربانکی گروهی متنوع و در حال رشد هستند. لازم است فعالیتهایشان بهتر درک شود و پرریسکترین بخشهای آنها تحت نظارت قرار گیرد تا از خطر برای اقتصاد و سیستم مالی کاسته شود، در عین حال که نوآوری و پویایی در خدمات مالی تداوم یابد.
