سیاست‌‎های بانک مرکزی باید ادامه‌دار باشد/ ضرورت مداخله به موقع بازارساز در بازار ارز

مهدی منصوری بیدکانی؛ کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با اشاره به اینکه بی ثباتی نرخ ارز همواره مورد توجه سرمایه گذاران، پژوهشگران و حکمرانان در همه کشورها بوده است؛ اظهار کرد: نوسانات نرخ ارز و عوامل محرک آن کانون توجه بحث‌های آکادمیک و بانک‌های مرکزی است و از گذشته تاکنون جهش‌های مکرر نرخ ارز آثار ملموسی بر بازار‌های مالی گذاشته است که ایجاد ناامنی در تجارت بین المللی از نتایج آن است.

وی با بیان اینکه پژوهش‌های معتبر نشان می‌دهند که در بسیاری از کشور‌ها بهای نفت و نرخ ارزِ حقیقی، رابطه ملموسی دارند، افزود: با شوک از سمت تقاضای نفت، ارزش ارز کشور‌های صادرکننده نفت به شکل معناداری تغییر می‌کند. تجربه نشان داده که اقتصاد کشور‌هایی با ذخایر بین المللی ناکافی و نظام ارزی شناور، در دوره تنش‌های دیپلماتیک مانند فراگیری کرونا سقوط ارزی را تجربه می‌کنند.

این استاد اقتصاد دانشگاه بیان کرد: در شرایط بحران ارزی اگر از قبل چاره‌ای نیاندیشیده باشیم باعث می‌شود ارز آن کشور در برابر سایر ارز‌ها بی‌ارزش شود، به عنوان نمونه در سال گذشته کشور ما با بحران‌های سیاسی بسیاری مواجه بود که اگر توسط بانک مرکزی مدیریت نمی‌شد ممکن بود به بحران ارزی منجر شود.

وی افزود: در ادبیات اقتصادی دو نوع نظام پول بین المللی با عنوان رژیم نرخ ارز شناور و رژیم نرخ ارز ثابت وجود دارد و اگر مقامات پولی کشور دخالتی در تعیین نرخ ارز نداشته باشند نظام نرخ ارز شناور است و قیمت ارز، با تقاضای آن بالا و پایین می‌رود و تنش‌های ژئوپلیتیکی ناشی از بحران‌ها ممکن است ارز را در محدوده غیرقابل کنترل قرار دهد. در نظام پولی ثابت، ارزش ارز از طریق بانک مرکزی و مقامات پولی کشور بسته به وضعیت موجود و شرایط اقتصادی کشور، به عنوان نرخ ارزِ هدف، تعیین می‌شود و در حقیقت نرخ ارز از طریق برابری عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود؛ بلکه مقامات پولی کشور با مداخله در بازار ارز و به وسیله ذخایر ارزی از نرخ هدف حمایت می‌کنند. در این حالت ریسک‌های ژئوپلیتیکی ناشی از بحران‌هایی مانند جنگ، تأثیر شدیدی بر بازار ارز ندارند یا اثر آنها کمتر خواهد بود و ما نیز نمونه مداخله به موقع را طی سال گذشته با اقدامات بانک مرکزی مشاهده کرده‌ایم.

منصوری بیدکانی گفت: پایداری ارز برای پایدار نگه داشتن اقتصاد از نظر تجارت خارجی و فشار‌های تورمی ضروری است. در کشوری که به دلایل مختلف احتمال بحران‌های ارزی وجود دارد و بازار ارز مستعد سوداگری، سفته بازی و تشکیل حباب است، یکی از بهترین تصمیمات استفاده از نظام ارز ثابت در ذیل اقتدار و استقلال بانک مرکزی است که در شرایط حاد، نرخ سازی‌های شبانه و کانال‌های فضای مجازی نتوانند انتظارات تورمی ماندگار در ارز ایجاد کنند حتی برخی از کشور‌ها مانند چین بدون رو به رو شدن با بحران مالی یا ارزی از این سیاست استفاده کرده‌اند یا انگلیس بلافاصله پس از جنگ، بازار ارز را تحت کنترل کامل گرفت.

وی اظهار کرد: در صورت به کارگیری عقلانیت و دوراندیشی ارز‌های ضعیف نیز بسته به شرایط می‌توانند از ارز‌های سخت بهترعمل کنند به عنوان مثال می‌دانید که روبل، ارزی قوی نیست؛ اما درگیری روسیه و اوکراین و خروج سرمایه از منطقه یورو به سمت ایالات متحده و وابستگی منطقه یورو به گاز روسیه باعث شد شاهد کاهش ارزش یورو به عنوان ارزی سخت و قوی باشیم؛ به نوعی نمونه این موضوع را می‌توانیم در مورد ایران و عملیات وعده صادق مثال بزنیم.

این اقتصاددان در خصوص بروز درگیری در منطقه افزود: هیچ اقتصاددانی نمی‌گوید جنگ خوب است از طرفی آگاه هستید که در جهان امروز اقتصاد‌های جهانی در برابر درگیری‌های بین المللی آسیب پذیرترند و از منظر مالی، مسائلی مانند ناآرامی‌های اجتماعی، بی ثباتی سیاسی و بحران‌های مختلف به راحتی به سایر کشور‌ها منتقل می‌شود، همچنین جهانی شدن بازار‌های مالی، سیستم مالی جهانی را به شدت به هم وابسته کرده است بدون شک بازار‌های ارز هم از این اصل مستثنی نیستند.

اقتصاد اروپا بازنده جنگ اوکراین و روسیه

وی افزود: دنیا و بخصوص اقتصاد اروپا در تلاطم افزایش قیمت انرژی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین به سر می‌برند از آن طرف روسیه و اوکراین تولیدکنندگان و صادرکنندگان قابل توجهی از کالا‌های مختلف مانند گندم و ذرت هستند، این درگیری مسیر‌های تولید و حمل و نقل کشاورزی را مختل کرده و باعث اختلال در امنیت غذایی و قیمت این کالا‌های اساسی شده است؛ اگر به این داستان ناامنی‌های خاورمیانه و جنگ ایران و اسرائیل اضافه شود بدون شک اقتصاد اروپا یکی از بزرگترین بازنده‌های این جدال خواهد بود.

منصوری بیدکانی ادامه داد: در بحران‌ها توصیه مشترک صندوق بین المللی پول برای هر کشور با هر شرایطی این است که باید نرخ ارز را شناور بگذارید تا بازار با تعدیل قیمت‌ها، تراز بازرگانی خودش را چاره کند که این قضیه برای کشور‌های در حال توسعه یک سم تمام عیار است. ژوزف استیگلیتز که خودش از مدافعان سیاست تعدیل است در خصوص این نسخه IMF تجدید نظر کرده، اما بسیار‌ی از اقتصاددانان ما کاتولیک‌تر از پاپ شده‌اند! بنابراین ورود بانک مرکزی و مداخله در بازار ارز یکی از صحیح‌ترین تصمیمات اتخاذ شده به حساب می‌آید.

منصوری بیدکانی: خوشبختانه در حال حاضر نیازی به تغییر در سیاست‌های ارزی وجود ندارد و امیدواریم که اجرای سیاست‌های درست بانک مرکزی که در دو سال گذشته اجرا شد؛ ادامه دار باشد؛ چون با وجود تنش‌های بسیاری که در کشور رخ داده نرخ ارز نوسان شدیدی نداشته که این حاصل زحمات بانک مرکزی در دو سال اخیر است.