
به گزارش ایبنا؛ بانک جهانی طی گزارشی تحلیلی آخرین وضعیت چشمانداز بازار جهانی نفت را برای سال ۲۰۲۵ میلادی منتشر کرده، که خلاصهای از این گزارش توسط اندیشکده پول و ارز منتشر شده است.
وضعیت کلی بازار انرژی از نگاه بانک جهانی
قیمتهای انرژی ماه اکتبر، پس از کاهش ۴ درصدی (فصلیشده) در فصل سوم سال ۲۰۲۴ میلادی نوسانات شدیدی را تجربه کرد که ناشی از تغییر ارزیابیهای بازار درباره، ریسکهای ژئوپلیتیکی، نشانههای تضعیف رشد اقتصادی چین و نگرانیها در مورد عرضه بالقوه بیش از حد نیاز بوده است. شاخص قیمت انرژی بانک جهانی در سال ۲۰۲۴ حدود ۶ درصد (سالانه) کاهش یافت و پیشبینی میشود که در سال ۲۰۲۵ شش درصد دیگر و در سال ۲۰۲۶ درصد نیز دو درصد کاهش یابد. همچنین قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۲۴ به طور میانگین ۸۰ دلار آمریکا در هر بشکه بوده که این میزان نسبت به ۸۳ دلار آمریکا در هر بشکه در سال ۲۰۲۳ کاهشی جزئی را نشان میدهد و انتظار میرود در سال ۲۰۲۵ به ۷۳ دلار آمریکا در هر بشکه و در سال ۲۰۲۶ به ۷۲ دلار آمریکا در هر بشکه برسد.
پیشبینیهای مذکور بر این فرض استوار است که درگیریها و تنشهای جاری تشدید نخواهند شد، رشد اقتصادی جهانی همچنان پایدار باقی خواهد ماند و بخش عمدهای از برنامه کاهشهای داوطلبانه ۲.۲ میلیون بشکه در روز اوپک پلاس همچنان تمدید خواهد شد. همچنین، فرض میشود که عرضه نفت از سوی تولیدکنندگان غیر اوپک پلاس تقریباً دو میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۵ افزایش خواهد یافت.
انتظار میرود قیمتهای گاز طبیعی اروپا در سال ۲۰۲۵ تا حدودی افزایش یابد و سپس در سال ۲۰۲۶ تعدیل شود. همچنین قیمتهای گاز طبیعی ایالات متحده در سال ۲۰۲۵ به شدت افزایش خواهد یافت و در سال ۲۰۲۶ نیز این افزایش بیشتر خواهد شد. از طرفی پیشبینی میشود قیمتهای زغال سنگ نیز در طول دوره پیشبینیشده کاهش یابد. تشدید درگیریها در خاورمیانه، ریسک صعودی قابلتوجهی را برای قیمتهای انرژی به همراه دارد. سایر ریسکهای صعودی نیز شامل تولید نفت کمتر از حد انتظار در آمریکای شمالی، افزایش رقابت برای محمولههای گاز طبیعی مایع و مصرف بالاتر از حد انتظار زغالسنگ و گاز طبیعی در آسیا میشود. با این حال، ریسکهای نزولی قابلتوجهی نیز برای قیمتهای انرژی وجود دارد که از جمله آن میتوان به لغو زودتر از حد انتظار برنامه کاهشهای داوطلبانه عرضه اوپک پلاس [عرضه فراوان نفت]و رشد اقتصادی ضعیفتر از حد انتظار (از جمله در چین) اشاره کرد.
چشمانداز و ریسکهای بازار جهانی نفت از نگاه بانک جهانی
قیمتهای نفت تحتتأثیر نیروهای متضادی قرار گرفتهاند، در واقع، فشار افزایشی ناشی از ریسک ژئوپلیتیکی با اثر افزایش عرضه جهانی نفت و همچنین کاهش رشد مصرف، خنثی شده است. این گزارش، تحولات اخیر و چشمانداز بازار نفت را با استناد به تجزیهوتحلیل "چشمانداز بازارهای کامودیتی" در اکتبر ۲۰۲۴ بررسی خواهد کرد. با افزایش ریسکهای ژئوپلیتیکی قیمت نفت خام برنت در اوایل ماه اکتبر افزایش یافته است. تشدید درگیریهای خاورمیانه طی هفته اول ماه اکتبر به افزایش قیمت نفت به حدود ۸۱ دلار آمریکا در هر بشکه منجر شد. در این میان نگرانیها در باره آسیب به زیرساختهای کلیدی تولید در تولیدکنندگان بزرگ کامودیتی افزایش یافت. قیمتها پس از افزایش مذکور و با کاهش تهدید عرضه، قیمت نفت خام کاهش یافته و تا اواسط ماه نوامبر به حدود ۷۲ دلار آمریکا در هر بشکه رسید (نمودار ۱). در حالی که ریسکپذیری نفت کاهش یافته، تنشهای ژئوپلیتیکی همچنان بالا بوده و تشدید بیشتر میتواند تولید جهانی را مختل کند.
علاوه بر این، نگرانیها در مورد تقاضای ضعیف نفت، باعث افزایش فشار در جهت کاهش قیمت نفت شده است. بر اساس دادههای [ناامیدکننده]بخش صنعتی چین، تولیدکنندگان این کشور با ریسک تضعیف عملکرد روبهرو هستند. با وجود اقدامات تسهیلکننده چین در مورد سیاستهای پولی و مالی، به دلیل کاهش واردات نفت چین از ماه می، نگرانیها درباره کاهش تقاضای نفت این کشور افزایش یافته است. این موضوع حاکی از دورنمای ضعیف مصرف جهانی نفت خواهد بود، زیرا بر اساس پیشبینیها، مصرف نفت در سالهای ۲۰۲۵ – ۲۰۲۴ سالانه حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت که نرخ رشدی سالانه کمتر از یک درصد خواهد بود (نمودار ۲).
همزمانی انتظارات درباره تضعیف تقاضای جهانی و پتانسیل بالای عرضه نفت اتفاق افتاده است. تولید کشورهای غیرعضو اوپک پلاس افزایش یافته و ایالات متحده در ماه اوت به رکورد ماهانه تولید نفت خود رسیده است. اما تولیدکنندگان اوپک پلاس همچنان برنامه کاهش داوطلبانه ۲.۲ میلیون بشکه در روز را که از نوامبر ۲۰۲۲ معرفی شد، ادامه میدهند. در ابتدا دوره زمانی انقضای این برنامه تا پایان ماه مارس سال ۲۰۲۴ میلادی بود، اما به دلیل نگرانی در مورد تقاضای ضعیف جهانی و عرضه قوی، لغو برنامه کاهش داوطلبانه تاکنون چهار مرتبه در سالجاری میلادی به تعویق افتاده است. با توجه به سطح بالای ظرفیت تولید مازاد اوپک پلاس، این ائتلاف در خصوص تمدید کاهش تولید و عرضه با چالشی مهم روبهرو شده که نیازمند انتخاب میان دو گزینه [به صورت بده - بستان]است. کاهش تولید باعث افزایش قیمت نفت شده و از طرفی حجم صادرات را برای این کشورها کاهش میدهد، بنابراین کشورهای اوپک پلاس که عمدتاً به درآمد نفتی خود متکی هستند، برای انطباق وضعیت داخلی به احتمال زیاد با چالشهایی روبهرو خواهند شد. از طرفی بازگشت به وضعیت قبل از کاهش عرضه نیز با وجود اینکه سهم بازارشان را افزایش میدهد، قیمت نفت را بهصورتی کاهش داده که احتمالاً نمیتواند کشورهای تولیدکننده خارج از ائتلاف اوپک پلاس را از بازار خارج کند.
در شرایط عادی، انتظار میرود که بازار جهانی نفت طی سال ۲۰۲۵ میلادی روزانه با ۱.۲ میلیون بشکه مازاد مواجه باشد که ناشی از کاهش رشد تقاضا و تقویت عرضه خواهد بود. این امر نمایانگر سطحی از مازاد عرضه خواهد بود که بازار نفت قبل از آن تنها دو بار فراتر از آن را تجربه کرده است: یکبار در تعطیلیهای مرتبط با همهگیری کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۰ و بار دیگر در جریان فروپاشی قیمت نفت در سال ۱۹۹۸. انتظار میرود عرضه جهانی نفت در سال ۲۰۲۵ به دلیل افزایش تولید کشورهای خارج از ائتلاف اوپک پلاس، ۰.۹ میلیون بشکه در روز افزایش یابد. براساس پیشبینیها، عرضه نفت اوپک پلاس در سال ۲۰۲۵ اندکی افزایش خواهد یافت و بخش عمدهای از برنامه کاهش داوطلبانه ۲.۲ میلیون بشکه در روز تمدید خواهد شد. بر اساس این سناریوی پایه، پیش بینی میشود قیمت نفت برنت در سال ۲۰۲۵ به متوسط قیمت ۷۳ دلار آمریکا در هر بشکه برسد.
ریسکهای افزایش دهنده قیمت
تشدید تنشهای خاورمیانه در کوتاهمدت، ریسک اصلی افزایشدهنده قیمتهای نفت محسوب میشود. گسترش قابلتوجه و طولانیمدت تنش و خصومت در کشورهای تولیدکننده نفت منطقه خاورمیانه و یا اعمال سختگیرانهتر تحریمهای بینالمللی اثرگذار بر صادرات آنها، میزان نفت موجود در بازار را به طور چشمگیری کاهش خواهد داد، زیرا اختلالات ناشی از درگیری برای صادرات نفت منطقه میتواند قیمتها را به عددی بالاتر از پیشبینیهای گذشته سوق دهد. مقیاس اثرگذاری بالقوه ریسک مذکور با تدوین سناریوی جایگزینی ارزیابی میشود که در آن تشدید درگیری منجر به کاهش حدود دو درصدی تولید جهانی نفت خواهد شد. بر اساس تجزیه و تحلیلها، این کاهش تولید باعث افزایش قیمتهای نفت شده، به طوریکه قیمت نفت معیار برنت در سال ۲۰۲۵ در عدد متوسط ۸۴ دلار آمریکا به ازای هر بشکه تثبیت خواهد شد که حدود ۱۵ درصد از سطح قیمت پایه بالاتر است. ظرفیت مازاد بالای اعضای اوپک پلاس میتواند عامل کلیدی تعیین اندازه و زمان پاسخ تولید به این شوک عرضه نفت باشد. سایر ریسکهای صعودی قیمت نفت شامل، عدم دستیابی تولیدکنندگان نفت شیل ایالات متحده به تولید مورد انتظار و مصرف بالاتر از انتظار نفت در چین خواهد بود.
وضعیت تولید نفت آمریکا نشاندهنده عوامل بازدارندهای مانند، افزایش هزینههای نهاده و سرمایه، کاهش تعداد چاههای فعال و محدودیتهای نیروی کار است. پیشبینی قیمتها بر اساس این فرض است که تولید نفت ایالات متحده در سال ۲۰۲۵ حدود ۰.۶ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. با این حال، تولید ایالات متحده اخیراً متوقف شده و در نظرسنجی انرژی فدرال رزرو دالاس شاخص فعالیت تجاری در فصل سوم سال ۲۰۲۴ میلادی کاهش یافته است. کاهش مذکور نشان دهنده موانع بالقوهای است که احتمالا باعث کاهش سرعت توسعه تولید نفت شیل میگردد. علاوه بر عدم قطعیت در مورد مسیر تولید اوپک پلاس، عوامل بازدارنده رشد عرضه نفت ایالاتمتحده شامل، افزایش هزینههای نهاده و سرمایه، کاهش تعداد چاههای فعال، محدودیتهای نیروی کار و انظبات مالی تحمیل شده توسط موج اخیر ادغام در صنعت نفت میشوند. اگر این شرایط محدود کننده در میان افزایش تقاضای جهانی و عدم افزایش عرضه از اوپک پلاس ادامه پیدا کند، ممکن است کمبود عرضه در بازار ایجاد شود.
ریسکهای کاهنده قیمت
بزرگترین ریسک کاهنده قیمتهای نفت، تداوم روند نزولی میزان کاهش تولید اوپک پلاس است. بر اساس فرض اساسی پیشبینی پایه فعلی، عرضه اوپک پلاس در سال ۲۰۲۵ تا حد زیادی بدون تغییر باقی میماند که این فرض در تضاد با برنامه اعلام شده ماه نوامبر اوپک پلاس است. میزان اثرگذاری بالقوه لغو کاهشهای داوطلبانه تولید اوپک پلاس با تدوین سناریوی جایگزینی ارزیابی میشود که بر اساس سیاست فعلی اوپک پلاس، در سال ۲۰۲۵ میلادی عرضه روزانه به طور متوسط ۱.۳ میلیون بشکه افزایش خواهد یافت. برآوردها حاکی از آن است که میانگین قیمت نفت برنت در سال ۲۰۲۵ به ۶۶ دلار در هر بشکه کاهش خواهد یافت، علیرغم کاهش تولید غیرعضو اوپک پلاس [درپاسخ به کاهش قیمت]این عدد حدود ۱۰ درصد کمتر از سطح اولیه پیشبینی شده است.
رشد اقتصاد جهانی ضعیفتر از حد انتظار [بهویژه کاهش سرعت محسوستر از پیشبینی فعلی برای چین]منجر به کاهش تقاضای نفت در سالهای ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ و در نتیجه کاهش قیمتها به سطوح پایینتر از برآوردهها خواهد شد. بخش املاک چین با چالشهای پایدار و طولانیمدتی مواجه بوده است و قیمت مسکن همچنان در حال کاهش است. علاوه بر این، اعتماد تجاری و اعتماد مصرفکنندگان اخیراً به پایینترین سطوح خود نزدیک شده است و رشد مصرف نیز کُند بوده، در حالی که نظرسنجیهای بخش تولید نشاندهنده کاهش سرعت فعالیتهای اقتصادی است. از طرفی باید درنظر داشت که پیش بینی قیمت پایه بر اساس رشد متوسط مصرف نفت در چین برآورده شده و نشاندهنده فعالیت اقتصادی ضعیف و تداوم نفوذ خودروهای برقی و هیبریدی است. البته اقدامات محرک اعلام شده اخیر و معرفی احتمالی سیاستهای مالی انبساطی جدید میتواند موانع موجود در بازار املاک را کاهش دهد، اعتماد تجاری و مصرف کننده را افزایش و در نهایت رشد اقتصادی را نیز افزایش دهد. این امر میتواند منجر به افزایش تقاضا از بخشهای صنعتی و حمل و نقل گردد و رشد مصرف نفت به طور قابل توجهی بیشتر از افزایش سالانه در پیشبینی اولیه شود.
منبع: تازههای اقتصاد