به گزارش روز سه‌شنبه شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران (ایبِنا)،در این زمینه اقداماتی نظیر اعلام مسیر معین برای تورم هدف، پایبندی سیاست‌گذار به تورم اعلام شده، انتشار منظم پیش‌بینی متغیرهای اقتصاد کلان و نظرسنجی انتظارات تورمی دارای اهمیت فراوان است.
اکثر بانک‌های مرکزی دنیا تورم انتظاری را به عنوان نشانگری از فشارهای تورمی در آینده می‌دانند. بنابراین، بانک‌های مرکزی با ارتباطات موثر خود با آحاد اقتصادی و مدیریت انتظارت می‌توانند به گونه‌ای انتظارات آحاد اقتصادی را مدیریت کنند که تورم جاری و آینده در محدوده موردنظر قرار گیرد.
تحلیل‌گرانی که بر مدیریت انتظارات تورمی تاکید دارند، غالباً بیان می‌کنند که ناکامل بودن اعتبار بانک مرکزی، اهمیت مدیریت انتظارات را برجسته‌تر می‌کند. بانک مرکزی پس از کسب اعتبار در طی زمان، باید از طریق شفافیت در عملکرد و همچنین سیاست‌های ارتباطی خود (نظیر انتشار گزارش فصلی متغیرهای اقتصادی) و با اعلام هدف تورمی موردنظر، مدیریت انتظارات را همچنان ادامه دهد.
بانک مرکزی برای اینکه بتواند انتظارات تورمی را به خوبی مدیریت کند، ابتدا باید درک درستی از نحوه شکل‌گیری انتظارات داشته باشد. اگر الگوی شکل‌گیری انتظارات به صورت تطبیقی (adaptive) باشد، تورم لَختی یا ماندگاری ذاتی خواهد داشت. منظور از لَختی تورم این است که بخش عمده‌ای از رفتار کنونی تورم، تابعی از رفتار گذشته آن است. در چنین حالتی اثر وقوع یک شوک آنی بر تورم تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت. لَختی تورم مانعی است که می‌تواند بانک مرکزی را از رسیدن به هدف تورمی خود دور کند؛ به عنوان مثال، در دورانی که تورم بالاست، لَختی تورم باعث می‌شود که پایین آوردن تورم به راحتی با سیاست‌های پولی و مالی متداول قابل انجام نباشد؛ ضمن آنکه هزینه کاهش تورم نیز به صورت کاهش تولید و اشتغال بالا می‌رود. اما در حالتی‌که انتظارات تورمی به صورت عقلایی (rational) شکل گیرد، تورم لَختی ذاتی نخواهد داشت. در چنین وضعیتی حتی اگر رفتار به ظاهر گذشته‌نگر آحاد اقتصادی مشاهده شود، می‌تواند نشانی از نبود امید به تغییر در رفتار سیاست‌گذار در آینده و یا اعتبار پایین بانک مرکزی باشد.
بنابراین، لَختی اذهان مردم نسبت به عملکرد پیشین سیاست‌گذاران یکی از عوامل اصلی است که موجب می‌شود تصور شود تورم به طور ذاتی لَختی دارد. حال اگر قرار باشد سیاست‌های پولی و مالی در زمان حال و آینده تغییر کند، در صورتی‌که آحاد اقتصادی این تغییر را جدی قلمداد کنند، تورم انتظاری خود را متناسب با این سیاست‌ها تعیین می‌کنند. در چنین حالتی، سیاست‌گذار با اراده و اقدامی جدی می‌تواند تورم را بسیار سریع و با هزینه‌ای به مراتب کم‌تر کاهش دهد. اما اگر این سیاست‌ها از سوی مردم، یک اقدام گذرا، موقتی و یا بدون اعتبار تلقی شود، ذهنیت مردم از عملکرد سیاست‌گذاران تغییر نکرده و همچنان انتظارات خود را بر اساس عملکرد گذشته سیاست‌گذاران شکل خواهند داد.
نتایج یک تحقیق علمی که با به کارگیری اطلاعات نظرسنجی از خبرگان اقتصادی در مورد چگونگی شکل‌گیری انتظارات تورمی در ایران به انجام رسیده، نشان می‌دهد که فعالان اقتصادی در ایران همواره از اطلاعات در دسترس برای شکل‌دهی انتظارات خود استفاده می‌کنند و وقتی اطلاعات موجود دلالت بر تغییرات جدی در روند آتی اقتصاد نداشته باشد، باور آنها از رفتار سیاست‌گذار گذشته‌نگر بوده و انتظارات خود را بر اساس رفتار گذشته سیاست‌گذاران شکل می‌دهند. اما وقتی اطلاعات موجود نشان دهنده اقدام جدی سیاست‌گذاران برای ایجاد تغییرات در حوزه سیاست‌گذاری و اجرا باشد، لَختی تورم به سرعت شکسته می‌شود.
بر این اساس، یافته سیاست‌گذار باید در دوران گذار به تورم پایین، این باور را در آحاد اقتصادی بوجود آورد که تورم رو به کاهش است و سیاست‌های سازگاری برای دستیابی به این هدف اتخاذ شده است. هرچه مردم این مساله را بیشتر باور کنند، با درک بهتری از وضعیت تورمی آینده نسبت به تعیین قیمت‌ها، دستمزدها و نرخ سودها خواهند پرداخت و در نتیجه از آثار رکودی کاهش تورم کاسته خواهد شد. این پدیده، هم به صورت نظری در علم اقتصاد نشان داده شده و هم به صورت تجربی در کشورهای بسیاری نظیر کشورهای اروپای شرقی، آمریکای لاتین و ترکیه تجربه شده است. بنابراین، بانک مرکزی با اعلام تورم هدف و اتخاذ سیاست‌های همسو، می‌تواند انتظارات تورمی را پایین آورد و بدین وسیله علاوه بر افزایش اعتبار خود، در مدیریت انتظارات تورمی نیز موفق‌تر عمل کند.
در پایان این نوشتار می‌توان پیشنهاداتی برای مدیریت موفق انتظارات تورمی در ایران به شرح زیر ارائه کرد:
• لازم است ضمن اعطای استقلال به بانک مرکزی، یک مسیر معین برای تورم هدف از طرف رئیس کل بانک مرکزی به آحاد اقتصادی اعلام شود. اعلام این مسیر به معنای تعهد دادن سیاست‌گذار به مردم در مورد کنترل تورم بوده و موجب می‌شود انتظارات تورمی به نرخ اعلام شده هدف لنگر شود.
• لازم است پایبندی سیاست‌گذار به تورم هدف اعلام شده از طریق همراستا بودن سیاست‌های اعمال شده با هدف تورمی، به صورت جدی پیگیری شود. این پایبندی به کسب اعتبار برای سیاست‌گذار کمک کرده و اثرگذاری سیاست مدیریت انتظارات تورمی را تقویت می‌کند.
• لازم است انتشار منظم گزارش پیش‌بینی متغیرهای اقتصاد کلان در دستور کار قرار گیرد. سیاست‌گذار با انتشار این گزارش می‌تواند علاوه بر شکل‌دهی اذهان مردم در مورد مقادیر آتی تورم، علل انحراف تورم واقعی از تورم هدف را نیز به مردم توضیح داده و برای خود اعتبار بیشتری کسب کند. این گزارش می‌تواند شامل موارد ذیل باشد:
o اعلام نرخ هدف تورم در افق‌های میان‌مدت و بلندمدت
o اعلام پیش‌بینی تورم برای فصول آتی
o ارایه چشم‌اندازی از تحولات آتی اقتصاد کلان از جمله چگونگی سیاست پولی
• بانک مرکزی می‌تواند با جمع‌آوری نظرسنجی انتظارات تورمی از فعالان اقتصادی، به تحلیل میزان موفقیت خود در کنترل انتظارات تورمی پرداخته و انحراف احتمالی خود در مدیریت انتظارات را تصحیح کند.
سعید بیات؛ صاحب‌نظر پولی و بانکی
