«در سلسله یادداشت های قبلی به مخاطبان قول داده بودم وارد مباحث فنی کار نشوم ولی بدون خدشه به سطح علمی مطلب به زبانی نیمه ساده از پیچیدگی‌های بحث بکاهم.
قول دوم آن بود که برخی اصطلاحات اقتصادی و کار برده شده در این یادداشت‌ها را به طور مختصر در یادداشت‌های بعدی تشریح کنم. مثلاً گفته بودم تأمین کسری بودجه دولت به کمک استقراض خارجی موجب تقویت (appreciation) پول ملی و تعمیق کسری تراز تجاری کشور می شود و می تواند به تهی شدن ذخایر بانک مرکزی و به بی اعتباری کشور در سطح جهانی منجر شود. برهمین اساس به مفهوم تقویت پول ملی می‌پردازیم.
تقویت پول ملی یا داخلی چیست؟
تقویت یک پول وقتی رخ می‌دهد که ارزش آن پول نسبت به پول دیگر افزایش پیدا کند. این تقویت به دلایل متعددی پدید می‌آید که مهمترین و تأثیرگذارترین آنها را باید در فعالیت‌های کسب و کارها و ادوار تجاری، سیاست پولی، تجارت بین الملل و نرخ های سود یا بهره ، سیاست دولت و تراز تجاری کشورها جستجو کرد.
در اینجا به طور خلاصه به چگونگی کارکرد و آثار آن اشاره می کنیم. یک تعریف ساده از تقویت پول آن است که وقتی دو پول به صورت جفت مورد معامله قرار می گیرند (مثلاً ریال و دلار) ، تقویت پول وقتی پدید می‌آید که ارزش یکی از آن دو پول نسبت به پول دیگر افزایش پیدا کرده باشد.
نکته مهمی که می ترسم فراموش کنم و لذا همین جا اشاره می کنم آنست که به افزایش مطلق و نسبی ارزش پول ها توجه کنید. برخلاف اوراق قرضه (مشارکت) ، رمز ارزها و سهام، که در آنها سرمایه گذاران (خریداران) یک پول را با یک دارایی معامله می کنند در بازار ارز یک سرمایه گذار یک پول را با پول دیگری معامله می نماید. این بدان معنی است که اندازه گیری و سنجش ارزش پول مطلق نیست بلکه اندازه گیری ارزش پول ها بطور نسبی انجام می شود.
برای مثال ، در اوایل سال ۲۰۱۱ با یک دلار ایالات متحده بطور تقریب می توانستیم ۶.۵۶ راند (Rand) آفریقای جنوبی خریداری کنیم، با تقویت پی‌درپی دلار در برابر پول ملی آفریقای جنوبی (راند) نرخ ارز بین آن دو پول در آوریل ۲۰۲۰ به اوج خود یعنی به ۱۹.۲۴ راند رسید، یعنی یک تقویت بیش از ۱۹۳ درصدی برای دلار رقم خورد.
تقویت پول داخلی (ملی) چگونه کار می کند؟
تقویت پول ملی (ریال) در یک رژیم ارزی شناور، که قوای بازار یا تعامل عرضه و تقاضای ارز نرخ ارز را تعیین و تبیین می نماید، مثل سایر بازارها ، با بالا رفتن و افزایش تقاضا برای یک ارز، ارزش آن روند صعودی به خود می گیرد. این بدان علت است که وقتی برای یک ارز خریداران بیشتری نسبت به فروشندگان آن وجود دارد، در یک قیمت معین ، آن نرخ ارز ارزش بیشتری پیدا می کند، یعنی تقویت می شود و این بالا رفتن ارزش ادامه دارد، تا آنکه فروشنده دیگری پیدا شود و سفارش خرید آن ارز را در آن نقطه پاسخ دهد.
تقویت پول داخلی و ارزان سازی واردات کشور:
وقتی پول یک کشور در مقابل پول کشور دیگری ارزشمندتر می شود، این بدان معنی است که قدرت خرید آن پول بالا رفته و توانایی آن پول برای کسب و تحصیل کالاها و خدمات نسبت به گذشته فزونی یافته است.
برای مثال ، اگر نرخ ارز بین دلار و راند از ۱۳.۴۴ به ۱۴.۴۴ افزایش پیدا کند این بدان معنی است که با همان یک دلاری که قبلاً می توانستیم ۱۳.۴۴ راند خریداری کنیم ، حالا بابت آن باید شهروندان آفریقای جنوبی ۱۴.۴۴ راند بپردازند.
حالا توانایی دلار برای خرید تعداد بیشتری از پول ملی (داخلی) آفریقای جنوبی بیشتر شده است اگر وارد کننده کالایی از آفریقای جنوبی بخواهد دلار بابت واردات خود بپردازد ، حالا دلارهای او قویتر شده اند و یا می توان گفت واردات آن اقلام از کشور دارنده راند ارزان تر شده است. انتقال این کاهش ارزش به مصرف کننده آن کالاهای وارداتی باعث می شود که آنها قیمت کمتری را بپردازند و این خود به «مهار تورم» (Curb inflation) کشور کمک می نماید.
موافق و مخالف تقویت پول ملی چه می گویند؟
موافقین :
• قدرت خرید را افزایش می دهد.
• واردات ارزان تر می شوند.
مخالفین :
• صادرات کاهش می یابد.
• تقاضای بین المللی برای کالاهای کشور را پایین می آورد.
استدلال موافقان :
افزایش قدرت خرید :
با تقویت یک پول ، آن پول در مقابل سایر پول ها بطور نسبی قوی تر می شود. این بدان معنی است که تقویت یک پول می تواند توانایی خرید بیشتر از یک پول دیگر را برای آن پول فراهم آورد.
ارزان سازی واردات :
وقتی کشوری کالاها و خدمات وارد می کند، می بایست پول داخلی یا ملی خود را با پول خارجی مبادله و معامله نماید تا واردات او عملی شود. وقتی پول ملی تقویت می شود، واردکنندگان و کسب و کارهای داخلی حالا می توانند با همان مقدار از پول داخلی خود، میزان بیشتری از پول خارجی را بدست آورند. از این رو، بطور نسبی کالاها و خدمات وارداتی برای آنها ارزان تر تمام می شود.
استدلال مخالفان :
صادرات کاهش می یابد :
بازرگانان فعال در صحنه بین الملل برای خرید کالاها و خدمات از سایر کشورها در جستجوی پول ها یا ارزهایی هستند که ارزش کمتری داشته باشد تا بدین وسیله با پول خود ارزش آفرینی بهتری داشته باشند. این بدان معنی است که کشورهایی که پول ملی خود را تقویت می نمایند برای خریداران بین المللی جذابیت کمتری دارند و باعث کاهش فروش های بین المللی (صادرات) در آن کشور می شوند. این کاهش صادرات موجب کسری تراز تجاری کشور می گردد، چرا که حجم واردات به شدت از میزان صادرات فزونی می گیرد.
کاهش در تقاضای بین المللی :
وقتی یک پول تقویت می شود، آن پول در سطح جهانی نسبت به سایر پولها گران تر می شود. این امر باعث می شود که کسب و کارهای فعال در تجارت بین الملل کشور برای فروش محصولات خود به خریداران بین المللی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شوند و این موجب افت «تقاضای کل» یا تجمعی (Aggregate demand, AD) اقتصاد می گردد و ظهور بیشتر کاهش تولیدات و افزایش بیکاری‌ها را در پی دارد.
دو نکته و ختم کلام :
• کشورها و کسب و کارهایی که واردات آنها بیشتر از صادرات آنها است، تقویت پول ملی را ترجیح می دهند و برعکس.
• مقامات پولی و مالی کشورهایی که رژیم ارزی شناور را بر می گزینند با به‌کارگیری سیاست های پولی و مالی و اثرگذاری بر تقویت یا تضعیف پول کشور رشد اقتصادی را تحریک می‌نمایند.»
دکتر احمد یزدان پناه / عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا(س)
منبع: ایبِنا
