به گزارش روز دوشنبه ایبِنا، بازار بدهی در حال حاضر در اکثر کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه تشکیل شده و به فعالیت مشغول است. به نحوی که دولت‌ها تلاش می‌کنند با حضور مناسب در این بازار، از ظرفیت‌های آن جهت تامین مالی نیازهای آینده، مدیریت بدهی‌های گذشته و غیره، به صورت مناسبی استفاده کنند. علاوه بر این، بانک‌های مرکزی نیز سعی می‌کنند با حضور فعال در بازار بدهی و خرید و فروش انواع گوناگون اوراق با کیفیت (عمدتا دولتی) عملیات بازار باز و سیاست‌های پولی مورد نظر خود را اجرایی کنند.
با این حال، بازارهای بدهی توسعه‌یافته دارای ویژگی‌های خاصی هستند که نمی‌توان از آنها غافل بود. وجود این مشخصه‌ها سبب افزایش کارایی بازار بدهی می‌شود. پایبندی دولت به ایفای به موقع تعهدات، افشای دقیق و به موقع اطلاعات مرتبط با اوراق و تعامل سازنده بازار بدهی با بازارهای پول و سرمایه، برخی از این ویژگی‌ها را شکل می‌دهند.
علاوه بر موارد ذکر شده، یکی دیگر از ویژگی‌های بازارهای بدهی توسعه‌یافته حضور پررنگ «معامله‌گران عمده» (Primary Dealers) است. بر اساس تعریف، «معامله‌گر عمده» بانک یا شرکتی است که در بازار بدهی با دولت (خزانه‌داری) و بانک مرکزی در ارتباط بوده و طرف اولیه معاملات خرید و فروش اوراق بهادار واقع می‌شود. در واقع دولت و بانک مرکزی در بازار بدهی با تمامی ذینفعان اصلی در ارتباط نیست؛ بلکه معاملات خود را با گروه خاصی از اعضای حاضر در بازار (معامله‌گران عمده) به انجام رسانده و این معامله‌گران با سایر اعضا و یا عموم مردم ارتباط می‌یابند.
به عنوان مثال، در شرایطی که دولت قصد انتشار اسناد خزانه را داشته باشد، آنها را به عموم مردم و یا بانک‌ها نمی‌فروشد. بلکه در بازار اولیّه آنها را به صورت عمده به معامله‌گران عمده و نخستین فروخته و آنها وظیفه توزیع این اوراق در بازار و یا در سطح عموم جامعه را بر عهده خواهند داشت.
در عملیات بازار باز نیز بانک مرکزی خرید و فروش اوراق خود را صرفا با این دسته از معامله‌گران انجام می‌دهد و از طریق آنها با سایر اعضای حاضر در بازار ارتباط می‌یابد. به عنوان مثال، شیوه کار فدرال رزرو بدین صورت نیست که در بازار بدهی با تمامی بانک‌ها و موسسات وارد معاملات ریپو و یا معاملات یکجا شود. بلکه معمولا بانک مرکزی معاملات مورد نظر خود را با معامله‌گران عمده انجام داده و این معامله‌گران هستند که در ادامه به خرید و فروش اوراق در بازار بین بانکی اقدام می‌ورزند. مثلا بانک مرکزی به صورت یکجا اوراق خود را به این معامله‌گران فروخته و آنها به فروش اوراق در بازار بین بانکی به بانک‌های مختلف (توزیع اوراق بانک مرکزی) اقدام می‌کنند.
برخی از کشورهایی که در آنها معامله‌گران عمده در بازار بین بانکی حضور جدی دارند عبارت‌اند از ایالات متحده آمریکا، انگلستان، اسپانیا، سنگاپور، ژاپن، هند، ایتالیا، فرانسه، چین و کانادا. جالب توجه است که در نظام حقوقی آمریکا، قانون مشخصی در رابطه با عملیات این دسته از معامله‌گران و نحوه ارتباط آنها با بانک مرکزی و خزانه‌داری کل وجود دارد. عنوان این قانون که در سال ۱۹۸۸ به تصویب رسیده، «قانون معامله‌گران عمده» (The Primary Dealers Act) است.
در پایان لازم به ذکر است که هر چند بازار بدهی در کشور ایران به تازگی راه‌اندازی شده و با عمق نسبتا محدود به فعالیت مشغول است، اما توسعه فعالیت‌های این بازار نیازمند شناسایی و توجه به ویژگی‌های کلیدی بازارهای بدهی توسعه‌یافته بود ه که یکی از آنها، مسئله نقش معامله‌گران عمده است. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران بازار بدهی کشور، بیش از پیش به اهمیت جایگاه معامله‌گران عمده در افزایش کارایی بازار بدهی توجه کنند.
محمد حسن حقیقی؛ کارشناس اقتصادی
